نقد و ارزيابي كتاب بهارستان آيتي

The Criticism and Assessment of the Book Baharestan Ayati

چكيده كتاب بهارستان اثر حاج شيخ محمدحسين آيتي تاليفي در زمينه شناخت شخصيت هاي مهم ديني، علمي، فرهنگي و سياسي منطقه قهستان از قديمي ترين دوران تا زمان مولف مي باشد. در اين مقاله بهارستان با روش توصيفي - تحليلي بر اساس محورهاي نقد و بررسي كتب (نقد بيروني و نقد دروني) مورد ارزيابي قرار گرفته است. با وجود تلاش مولف براي نوشتن كتابي مستند درباره شخصيت ها و حوادث قهستان و صرف وقت فراوان و با وجود استفاده از منابع متعدد، اين كتاب ايرادهايي نيز دارد و با ديد انتقادي بهتر مي توان از آن بهره مند شد. مولف از تمام منابع جغرافيايي مهم استفاده بهينه ننموده و برخي شخصيت ها را به اشتباه به قهستان نسبت داده و در مواردي بدون دليل از منابع متاخر، نقل قول هاي طولاني دارد. درباره فتح قهستان هم از برخي از اصيل ترين منابع بهره اي نبرده و در شرح حال برخي از بزرگان قهستاني مبالغه كرده است. مزارات ذكر شده در كتاب بيشتر بر مبناي كرامات ديده شده از آنها و نه به واسطه استناد به منابع متقدم مهم ارزيابي و مورد توجه مولف بوده است. مطالب بخش چهارم كتاب، مفصل و در عين حال دقيق و بسيار ارزنده مي باشد كه انصافاً ارزش زيادي داشته و مولف با نگارش اين كتاب بخشي از مفاخر و چهره هاي ماندگار خراسان جنوبي را حفظ كرده است. واژگان كليدي: قهستان، مزارات، مفاخر، آيتي، بهارستان، نقد.

Abstract The book Baharestan by Hajji shekh Mohammad Hussein Ayati was written about the outstanding religious, scientific, cultural and political characters of the Ghohistan region from the past to author’s present time. In this article, Baharestan has been evaluated from descriptive-analytic method on the base of the pivots of criticism and inspections of books (external and internal criticism). Despite the author›s enormous efforts to write a well reasoned out work, about characters and events of Ghohistan, spending lots of time, and in spite of using numerous resources; this book also has some errors and with a critical viewpoint, we can make the best use of it. Author hasn’t made the optimum use of all important geographic sources and he also has ascribed some characters to Ghohistan by mistake and in some cases without any reasonable bases, he has inserted some lengthy quotations from recent sources. Also regarding the conquest of Ghohestan, no use was seen in book relating to some authentic sources and has exaggerated in describing the biography of some of Ghohestan’s outstanding characters. The cited sepulchers in this book have been mostly based on seen generosities of them, and have not been evaluated and noticed by the author from the virtue of the important precedin sources. The matters of fourth section of this book are mentioned in detail, but in precise wording and precious value which indeed has lots of value and the author by composing of this book has preserved some of the luminous figures and permanent individuals of Southern Khorasan. Keywords: Ghohestan, Sepulchers, Luminous Figures, Ayati, Baharestan, Criticism