مطالعه اثر موقعيت شيب بر خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك در جنگل‌هاي پهن برگ منطقه لاهيجان

Studying Slope Position Effects on Soil Physico-chemical Properties in a Hardwood Forest of Lahijan Region

اين مطالعه با هدف ارزيابي برخي خصوصيات فيزيكوشيميايي خاك در موقعيت‌هاي مختلف شيب در يك جنگل پهن برگ در منطقه لاهيجان در استان گيلان انجام شد. محدوده مورد مطالعه روي واحد فيزيوگرافي كوه با سنگ مادر گرانيت انتخاب شد. محدوده مطالعاتي داراي سه يال به فاصله حداكثر 30 متر بود كه نقاط مطالعاتي روي موقعيت‌هاي مختلف شيب آن ها شامل قله شيب، شانه شيب و پاي شيب انتخاب و حفر شد. موقعيت نقاط مطالعاتي به گونه اي تعيين شد كه خاك هاي تشكيل يافته روي موقعيت هاي شيب يكسان بيشترين درجه شباهت و يكنواختي در خصوصيات را با يكديگر داشته باشند. در اين تحقيق، بافت خاك به روش هيدرومتري، جرم مخصوص ظاهري به روش كلوخه، كربن آلي به روش والكلي و بلك، نيتروژن كل به روش كجلدال، قابليت هدايت الكتريكي عصاره اشباع خاك با دستگاه هدايت سنج الكتريكي، واكنش خاك به روش پتانسيومتري با يك الكترود شيشه اي در نسبت 1 به 2 خاك به محلول كلرور كلسيم 01/0 مولار، كلسيم و منيزيم محلول به روش تيتراسيون، سديم و پتاسيم تبادلي با دستگاه فليم فتومتر اندازه گيري شد. ظرفيت تبادل كاتيوني خاك به روش باور (استات آمونيوم يك نرمال در پ هاش 7) و مقدار فسفر قابل دسترس به روش اولسن، و مقادير اسيد هوميك و اسيد فولويك به روش انجماد خشك اندازه‌گيري شد. نتايج نشان داد كه موقعيت قله شيب حداكثر مقادير رس، كربن آلي، ازت كل، فسفر قابل دسترس، كلسيم و منيزيم تبادلي، پتاسيم تبادلي، ظرفيت تبادل كاتيوني، هدايت الكتريكي، اسيدهوميك و اسيدفوليك را دارا است. در موقعيت پاي شيب برخي از خواص خاك شامل واكنش خاك، جرم مخصوص ظاهري و سديم تبادلي بيشترين مقدار را داشتند. به طوركلي خصوصيات خاك ها در موقعيت-هاي مختلف شيب با يكديگر تفاوت دارد. اين موضوع مويد نقش بارز موقعيت شيب در كنترل وقوع فرآيندهاي خاك-سازي و خصوصيات خاك است.

This research was conducted to study the effect of different slope position on some physico-chemical properties of hardwood forest soils. The study area was located in Lahijan region of Guilan Province (northern Iran). After field observations, three ridges were selected and, in each of them, three soil profiles (on the summit, shoulder, and footslope position) were used for sampling in the mountain landform with granite parent material. Physico-chemical analysis including soil texture (hydrometer method), bulk density (clod method), organic carbon (Walkley and Black method), total nitrogen (Kejeldahl method), electrical conductivity of saturated paste extract using conductivity meter, soil pH by potentiometric method with a glass electrode (in 0.01 M CaCl2) using a soil solution ratio of 1:2, exchangeable sodium and potassium were measured by flame photometer set. Cation exchange capacity (CEC) were determined by Bower method (1N ammonium acetate, pH=7), available P (Olsen method) and humic-fulvic acid content (freeze drying method). The results showed that summit position had the maximum amount of clay, organic carbon, total N, P, Ca+Mg, CEC, EC, humic and fulvic acid in comparison with shoulder and footslope positions; whereas, soil pH, bulk density, and exchangeable sodium were significantly higher in footslope. Based on the results, soil properties depend on slope position which in turn influence soil development and soil characteristics.