جايگاه مهارت‌هاي اجتماعي مورد نياز دانش‌آموزان در كتاب‌هاي درسي عمومي دوره متوسطه

The Position of Studentsʹʹ Essential Social Skills in Middle Schoolʹʹs Core Studiesʹʹ Textbooks

هدف پژوهش حاضر آن است تا كتاب‌هاي عمومي دوره متوسطه را از بعد پرداختن به مهارت‌هاي اجتماعي مورد بررسي قرار دهد. به اين منظور ابتدا چك ليست مهارت‌هاي اجتماعي مشتمل بر 369 مهارت اجتماعي در نه مقوله مانند مهارت‌هاي ارتباطي، مهارت‌هاي خودگرداني و شغل‌يابي تهيه گرديد. روايي صوري و محتوايي آن توسط متخصصان تاييد گرديد و اعتبار آن با استفاده از روش اعتبار بين مشاهده‌گران محاسبه گرديد. ارزيابي‌ها نشان داد كه ابزار از روايي و اعتبار مناسبي برخوردار است كه شرح آن در مقاله آورده شده است. سپس جديدترين كتاب‌هاي عمومي دوره متوسطه شامل: قرآن (1)، قرآن (2)، بينش اسلامي (1)، بينش اسلامي (2)، ادبيات فارسي(1)، ادبيات فارسي (2)، مطالعات اجتماعي، جغرافي عمومي، تاريخ ايران و جهان، زبان فارسي (1) و عربي (1) انتخاب و با استفاده از چك ليست فوق مورد تحليل محتوا قرار گرفت. در اين پژوهش واحد تحليل محتوا «كلمه» و «مضمون» است‌، به اين صورت كه هرگاه در متن، كلمات مرتبط با مهارت‌هاي اجتماعي وجود داشت و يا جمله و پاراگرافي بود كه در محتواي آن به مهارت‌هاي اجتماعي اشاره شده بود، مورد شمارش قرار مي‌گرفت. يافته‌هاي پژوهش نشان داد كه محتواي كتاب‌هاي عمومي دوره متوسطه به مهارت‌هاي اجتماعي فراوان و متنوعي پرداخته است. مهم‌ترين مهارت‌هاي اجتماعي كه كتاب‌هاي فوق به آن‌ها پرداخته‌اند، عبارت است‌ از: مهارت‌هاي ارتباطي (24/24 درصد)، مهارت درك ارزش‌هاي اجتماعي (7/19درصد)، مهارت‌هاي خودگرداني (32/16درصد)، مهارت‌هاي مقابله‌اي‌ و اصلاح باورها و شناخت‌هاي غلط (31/12)، مهارت‌هاي جرات‌ورزي (89/10درصد)، و بالاخره مهارت مسيوليت‌پذيري(6/9درصد). سه مهارتي كه در كتاب‌هاي فوق به آن‌ها اصلاً اشاره نشده يا اشاره‌ها در حد بسيار مختصر بوده، عبارتند از: مهارت پر كردن اوقات فراغت (74/2 درصد)، مهارت آشنايي با قوانين اجتماعي (18/2درصد) و مهارت شغل‌يابي (89/1 درصد). ضمناً مهارت‌هاي مربوط به هر كتاب به تفكيك در متن مقاله آورده شده است.

This research aims to examine middle schoolʹs core studiesʹ textbooks on the aspect of being devoted to social skills. To do so, a list of 369 social skills was produced and its face validity and content validity were accepted by specialists in the relevant field. The reliability was calculated by ʹthe inter-rater reliabilityʹ. The main categories of social skills in this list are: communication skills, assertiveness skills, skills concerned with the development of the senses of cooperating, responsibility and altruism, self-regulation skills, skills in social understanding and identifying social values, skills relating to familiarizing with social rules and using social services skills in finding work and remaining in that job, skills in filling free time and taking advantage of leisure and coping skills. Next, the latest core studiesʹ textbooks used in middle school, including: The Koran (I), The Koran (II), Islamic Insight or Religious Studies (I), Islamic Insight (II), Persian Literature (I), Persian Literature (II), Social Studies, General Geography, The History of Iran and The World, The Farsi Language (I) and Arabic were chosen and their contents were analyzed using the produced check list. In this research the analyzing unit was ʹwordsʹ and ʹcontentʹ, using the method that wherever words relevant to social skills, or sentences and paragraphs which pointed out definitions of social skills were mentioned, they would be counted. Findings show that the core studiesʹ textbooks of middle school have details about various and many social skills in content. The most important social skills that the mentioned books point out are: communicating skills (%24.24), social understanding skills (%19.7), self-regulation skills (%16.32), coping skills and reforming wrong beliefs and impressions (%12.31), assertiveness skills (%10.89), and responsibility (%9.6). The three skills that were not mentioned at all or were mentioned in very few places were: skills in filling free time and taking advantage of leisure (%2.74), skills in getting to know social rules (%2.18) and skills in finding work (%1.89). The skills mentioned in every book are discussed separately in this paper.