تحليل تطبيقي مدل ها و عوامل موثر بر مزيت سنجي منطقه‌اي:مزيت‌هاي پنهان در مقابل مزيت هاي آشكار شده (مطالعه موردي: منطقه خراسان)

Comparative Analysis of Models and Factors Affecting Regional Advantageous Determination: Potential Advantageous versus Revealed Advantageous (The Case of Khorasan Region)

چكيده مطالعات مزيت سنجي منطقه اي، به جهت تحليل تاثيرات رشد بخش‌هاي مختلف بر رشد و توسعه كلي اقتصاد منطقه- و برآيند اين اثرات در سطح ملي و كلان- و نيز جهت دهي سياست‌هاي حمايتي در مناطق، از مهم ترين اجزاي تحقيقاتي در تعيين خط مشي‌هاي كلي، سياست‌هاي كاربردي و برنامه‌هاي عملياتي توسعه مناطق در يك كشور محسوب مي شود. در رابطه با تعيين مزيت‌هاي منطقه اي، دو رويكرد وجود دارد: رويكرد اول) شناسايي مزيت ها با لحاظ عوامل كمي و كيفي محيطي (مزيت‌هاي پنهان) و رويكرد دوم) شناسايي مزيت ها براساس سوابق تاريخي رشد بخش ها (مزيت‌هاي آشكار شده). تحقيق حاضر در پاسخ به اين دو سوال انجام شده است كه: 1- به لحاظ نظري، عوامل و متغيرهاي موثر در تعيين مزيت‌هاي توليدي منطقه اي كدامند؟ در اين ميان تفاوت بين الگوهاي تعيين مزيت‌هاي آشكار شده و الگوهاي تعيين مزيت‌هاي پنهان در چيست؟ 2- با توجه به مباني نظري دو الگوي مزيت‌هاي آشكار شده و پنهان و در ارتباط با مورد خاص استان‌هاي منطقه خراسان- خراسان‌هاي شمالي، رضوي و جنوبي- خروجي هريك از دو الگوي فوق در تعيين مزيت‌هاي منطقه اي چيست؟ الگوي ارتباطي نتايج اين دو مدل چگونه است؟ به منظور پاسخ دهي به اين سوالات ، از روش‌هاي اسنادي و مدل سازي كمي- كاربردي (فرآيند تحليل سلسله مراتبي و نسبت مكاني) استفاده شده است. نتايج تحقيق، حاكي از عدم تطابق نسبي مزيت‌هاي آشكارشده و پنهان در استان‌هاي منطقه خراسان است. در اين خصوص، استان خراسان جنوبي حايز بيشترين سطح تطابق و تناظر است. همچنين در اين منطقه به طور كلي در دوره زماني 1383-86، بيشترين تناسب و تناظر بين بخش‌هاي رشد يافته و بخش‌هاي داراي مزيت واقعي بالاتر بروز يافته است. كليد واژه ها:مزيت سنجي منطقه اي، مزيت‌هاي آشكار شده، مزيت‌هاي پنهان، مدل اقتصاد پايه، نسبت مكاني، مدل‌هاي تصميم گيري چندمعياره (MCDMs).

Abstract Regional production advantages determination is important and considered in the areas of operational development policy making for a country. For determination of regional advantages, there are two approaches: the first approach is to identify qualitative and quantitative advantage with respect to environmental factors (potential advantage) and the second approach is to identify the advantages according to the rate of growth in different sectors, based on historical records (the revealed advantages). The main questions of this study are: i. what are the factors and indicators of revealed and potential regional production advantages? And how are they different? ii. According to the theoretical framework, what are the revealed and potential advantages of the Khorasan region provinces? And how are the results at these two models related? The research results indicate that the outcomes of these two methods are relatively mismatched. Keywords : Comparative Advantage, Revealed Advantages, potential advantages, Economic Base, Theory , Location Quotient , Multiple Criteria Decision Making