تحولات بافتي تهران در دوره قاجار تغييرات ايجادشده در نحوه قرارگيري خانه‌ها نسبت به معابر شهري

Changes in Tehran’s Urban Texture in Qajar EraThe Changes in the Way Houses are Situated Relative to the Urban Pathwayes

آنچه بيش از همه دوره قاجار را از ديگر دوره‌ها متمايز مي‌كند، شروع شهرسازي جديد و ايجاد معابر تازه‌ساختي است كه جزيي از بافت شهر به‌شمار مي‌آيد و تهران را هرچه بيشتر به‌سمت اروپايي شدن سوق مي‌دهد. چيزي كه در اين ميان اهميت دارد، چگونگي تحول بافتي تهران و ديگر تغييرات فضايي و ساختاري است كه همگام با آن يا درپي آن رخ مي‌نمايد؛ يكي از مهم‌ترين اين تغييرات، دگرگوني‌هايي است كه در شاخصه‌هاي كالبدي بناهاي مسكوني و نوع ارتباط آن‌ها با معابر شهري به‌چشم مي‌خورد. شناخت اين سير دگرگوني درگرو شناسايي ويژگي‌هاي بافتي تهران و ساختار خانه‌ها- از ابتداي دوره قاجار تا پايان آن- و تحليل تفاوت‌هاي موجود است. اين بخش اهداف اصلي مقاله حاضر را دربرمي‌گيرد و بيشتر دستاورد تحقيقات ميداني است كه از ديدگاهي توصيفي و مقايسه‌اي بيان شده است. براساس اين، دوران قاجار را مي‌توان مبدا دگرگوني‌هاي بنيادين در شيوه‌هاي شهرسازي، فضاسازي و خانه‌سازي دانست. در اين دوره،‌ بافت قديمي شهر و سبك‌هاي سنتي ساخت‌وساز خانه‌ها رنگ مي‌بازد و بافت جديد و خانه‌سازي نوين جاي آن را مي‌گيرد. با اينكه تمام اين تحولات در يك دوره تاريخي روي مي‌دهد، بسته به برهه خاص و ويژگي‌هاي دروني محله‌ها ممكن است متنوع و حتي متفاوت با هم باشد.

What most differentiates Qajar era from other eras in the Iranian’s history may be the appearance of new urbanism and new pathways that became a component of the texture of the city and made Tehran more and more Europeanized. What is of great importance here is the textural transformation of Tehran and other Structural and Spatial changes that occur along with or followed by this transformation. One of the most important changes is the transformation in the physical characteristics of the residential buildings and their association with urban streets. To identify this system of transformation, one should recognize the characteristics of Tehranʹs urban texture, especially housing structures-from beginning of Qajar, up to its endand scrutinizing variations. This encompasses the main core of the present paper which mainly resulted from field studies that are descriptively and comparatively presented here. Therefore, Qajar era could be considered as the origin of essential alteration in urbanism, space construction, and house building. The era in which the old texture of the city and the traditional assemble of houses dissolves and new texture resides. Although all these changes took place in one historical era, but considerable variations can be seen due to domestic characteristics of every district.