«فهم انتقادي»، پيش‌شرط روش‌شناختي مطالعات ميان‌رشته‌اي

“Critical Hermeneutics” as the Methodical Pre-condition of Interdisciplinary Studies

در اين جستار، مشكل عمده اجراي طرح‌ها و پژوهش‌هاي ميان‌رشته‌اي در اين نكته ديده شده است كه در اين گونه طرح‌ها در نهايت دو نوع الگوي روش‌شناختي در برابر هم صف‌آرايي مي‌كنند كه همانا روش‌شناسي كميِ مورد استفاده در علوم طبيعي و روش‌شناسي كيفيِ مورد استفاده در علوم انساني و اجتماعي است. اين مشكل، كار را به جايي رسانده است كه گفت‌وگوي سودمند و سازنده ميان متخصصان وابسته به هر يك از اين دو الگو در يافتن زباني مشترك براي رسيدن به چشم‌اندازهايي درخور كه راهگشاي حل مسايل و مشكلات انساني و اجتماعي باشد، به بن‌بست رسيده است. مساله ترجمه‌پذيري نيز در سايه همين مشكل سر برمي‌آورد و ازاين‌رو توجه به زبان و معيارهاي ارتباطيِ آن در كانون توجه قرار مي‌گيرد. در اين جستار نخست به بيان ريشه‌هاي چنين مشكلي پرداخته شده و ضمن برشمردن ويژگي‌ها و نيز بنيان‌هاي نظري هر دو الگو، بن‌بست ارتباط ميان اين دو الگو واكاوي و تحليل مي‌شود. سپس با بهره‌گيري از نظريه كنش ارتباطي و كاربردشناسي جهاني و بر پايه معيارهاي نظريه انتقادي، راه برون‌رفت از اين بن‌بست، در كاربست روش «فهم انتقادي» ديده شده است. روشن است كه الگوي روش‌شناختي خود اين جستار همانا روش‌شناسي ارتباطيِ برآمده از آرا و انديشه‌هاي هابرماس است.

The major problem in conducting interdisciplinary research projects is that in these projects two methodological model deploy against each other: quantitative method used in natural sciences on the one hand, and qualitative method used in human and social sciences on the other hand. As a result of such a problem, useful and constructive dialogue among the experts of different scientific fields seems to have reached a deadlock. The problem of ‘translatability’, too, has emerged out of the above problem. So, paying attention to language and its communicative criteria has come to focus. In this article, firstly, by considering the roots of such a problem and mentioning the theoretical foundations of the both methodological models, the deadlock of communication between scientific fields have been analyzed. Then, from the perspective of the theory of communicative action and universal pragmatics based on the critical theory, it is proposed that applying the method of ‘critical hermeneutics’ can break the deadlock. Not to mention that the methodological model of this article itself is based on Habermas’s communicative research method.