بررسي امكان پارادايم جامعه‌شناسي اسلامي

The possibility of Islamic Sociology Paradigm

هدف از اين مقاله بررسي امكان پارادايم جامعه‌شناسي اسلامي در شرايط كنوني با توجه به عدم توافق لازم در پذيرش علم ديني، فقدان فلسفه علوم اجتماعي اسلامي مدون، نبود علمي بنام جامعه‌شناسي اسلامي و اجتماع علمي پيرامون آن و فقدان ساير شرايط لازم جهت تحقق پارادايم مذكور است. پرسش اصلي مقاله حاضر اين است كه در بستر تحول از علوم انساني موجود (با مباني و رويكرد غربي) به علوم انساني مطلوب موردنظر (با مباني و رويكرد اسلامي) با توجه به پسيني و تصادفي بودن امر پارادايم در تاريخ علم، در حال حاضر صحبت از پارادايم جامعه‌شناسي اسلامي تا چه حد امكان‌پذير است؟ چارچوب نظري اين مبحث نظريه‌ي كوهن در تاريخ و فلسفه علم است. روش تحقيق، مطالعه‌ي اسناد موجود در خصوص مسيله‌ي پيدايش پارادايم علمي با استفاده از تكنيك فيش‌برداري از كتب و اسناد موجود است. نتايج بررسي‌ها مويد آن است كه صحبت از يك پارادايم جديد بدون نقد و ابطال پارادايم‌هاي رايج در مواجهه با نيازها و مسايل جديد در ميان اعضاي اجتماع علمي و پيدايش آن را صرفاً حاصل تركيب پارادايم‌هاي رايج دانستن، اشكالات جدي فلسفي، منطقي و دشواري‌هاي عملي به‌دنبال دارد. در نهايت آسيب‌هايي به مباني فكري و اعتقادي پارادايم جامعه‌شناسي اسلامي در نتيجه‌ي عدم پذيرش آن به‌عنوان يك پارادايم جانشين در ميان اعضاي اجتماعات علمي دنيا به‌ويژه كشورهاي اسلامي به همراه دارد.

The aim of this research is survey of possibility Islamic Sociology Paradigm in recent situation in terms of lack of necessary agreement with acceptance of religious science among researchers, lack of philosophy of Islamic social sciences, lack of Islamic sociology and its scientific community and finally others necessary circumstances for constitution of this paradigm. Principal question in here is how much the Islamic Sociology Paradigm is possible in changing context of current humanities (with western foundation and approach) to desired humanities (with Islamic foundation and approach) with consideration of posterior and coincidental emergence of paradigm in history of science? Theoretical framework here is Kuhnʹs theory in history and philosophy of science. Research method is documentary study in area of emergence of scientific paradigm via use of notation technique. Results show emergence of paradigm without critique and falsification current paradigms in coping with new needs and problems in scientific community has philosophic, logic and practical serious errors. In result, lack of acceptance of Islamic Sociology Paradigm as substitution paradigm among of scientific communities’ members in the world especially Islamic countries leads to impairments in thinking and faithful foundation of Islamic Sociology Paradigm.