ارزش ذاتي طبيعت در نگاه صدرالمتالهين شيرازي

Intrinsic Value of Nature in View of Mullah Sadra Shirazi

بحث «اخلاق محيط زيست»، از مباحثي است كه در دوران ما توجه بسياري از فيلسوفان را به خود جلب كرده است كه در آن از شناخت طبيعت از سوي انسان و رابطه انسان با محيط زيست و احساس مسووليت نسبت به آن، سخن به ميان ميآيد. در اين مقاله به اين سوال پاسخ داده ميشود كه آيا طبيعت داراي ارزش ذاتي است يا ارزش آن غيري است؛ يعني طبيعت از اين جهت ارزش دارد كه در خدمت مصالح و منافع انسان است و همچنين آيا طبيعت داراي ارزش واقعي مستقل از ذهن انسان است يا انسان است كه براي آن ارزش قايل است و صرف نظر از ارزشگذاري انسان، فاقد ارزش است؟ صدرالمتالهين بر اساس مباني فلسفي خود، به لحاظ اين‌كه جهان را مخلوق خدايي ميداند كه از اسماي حسنا و صفات عليا برخوردار است، بهويژه با عنايت به حكمت و عدالت الاهي، نظام هستي را نظام احسن مي‌خواند و اين نظام احسن صرف نظر از آنكه در خدمت انسان باشد، داراي ارزش ذاتي است. افزون بر آن، چون سراسر عالم مظاهر صفات و اسماي خداي متعال است، سزاوار است كه آدمي به تمامي موجودات به عنوان مظاهر و تجليات اسماي حسناي خدا محبت كند. زيرا جملگي آنها پرتوي از آثار قدرت حق و از انوار وجود مطلق او است و مقتضاي محبت به آنها حاكي از ارزش ذاتي آنها است.

Environmental ethics is a controversial topic of our era which has attracted many philosophersʹ attention, in which understanding of nature by human, human relationship with the environment, and the sense of responsibility toward it are considered. This article aims at replying to this question of whether the nature has intrinsic value or extrinsic one; that is to say whether the value of nature is because that it serves human or the value of nature is inherent and also independent of what is inside the humanʹs mind or it is human who gives value to it and or it is worthless regardless of human valuation? Since Mullah Sadra considers the universe, based on his philosophic fundamentals, as Godʹs creature being the symbol of Allahʹs Names of Outstanding Excellence and His Elevated Attributes; and that he especially considers the system of existence as the Best Order due to divine wisdom and justice, he concludes that this Best Order has intrinsic value regardless of its being in humanʹs service. In addition, since around the world is a manifestation of the Exalted Godʹs names and attributes; all the creatures, as the manifestation of Godʹs Beautiful Names, deserve to be cherished by human. The feature of being cherished by human indicates their intrinsic value because all the creatures around the world are a beam of His sovereignty and indication of His absolute existence.