شان اخلاقي در آثار آيت الله جوادي آملي

Moral Status in the works of the expert Javadi Amuli

شان اخلاقي موجودات، بحثي مهم در فلسفه? اخلاق است كه امروزه از جنبه‌هاي مختلفي بدان توجه مي‌شود. شان اخلاقي در اصطلاح، همان جايگاه مسووليت‌آفرين موجودات است كه در حدود، ثغور و معيار آن، نظريه‌هاي متعددي عرضه شده است. اهم نظريات مرتبط با اين بحث، عبارت است از: نظريه? انسانيت ژنتيكي، با معيار «وجود انساني»؛ نظريه? فاعليت اخلاقي، با معيار «فاعل اخلاقي»؛ نظريه? احساس‌محور، با معيار «موجود مدرك»؛ نظريه? حيات ارگانيك، با معيار «موجود زنده»؛ نظريه? بوم شناسي عميق، با معيار «موجودات زيست‌كره»؛ و نظريه? رابطه‌بنياد، با معيار«موجود داراي روابط اجتماعي يا اكوسيستمي». اين نوشتار با توجه به نظريه‌هاي موجود، مي‌كوشد بر اساس آثار و آراي استاد جوادي آملي، معيار «وجود» را حد نصاب شان اخلاقي موجودات معرفي كند و بر اساس تشكيك در وجود، از تشكيكي بودن شان اخلاقي موجودات بحث و نتيجه‌گيري نمايد. به نظر مي‌رسد محدوده? شان‌ اخلاقي در اين نگاه، بسيار گسترده است؛ از يك سو انسان، و در جانب برتر خدا و ملكوتيان را در بر مي‌گيرد و از سوي ديگر در جانب فروتر حيوانات و حتي گياهان و در تفسير عرفاني، همه? موجودات را شامل مي‌شود.

The moral status of beings is an important discussion in moral philosophy and is nowadays being attended to from different aspects. Moral status denotes the very status which makes beings responsible. And as well, many theories have been presented on its limits and criteria. The most important theories related to this discussion are as follows: The theory of genetic humanity, with the criteria of ‘’ humane existence’’; the theory of moral agency, with the criteria of ‘’ moral agent’’; perception-center theory, with the criteria of ‘’ perceiving being’’; the theory of organic life, with the criteria of ‘’ living being’’; the theory of deep ecology, with the criteria of ‘’ the beings of the biosphere’’; the theory of foundation relation, with the criteria of ‘’a being possessing either social relationships or ecological ones’’. Based on the available theories, and as well, the expert Javadi Amuli’s works and views, the present paper seeks to introduce the criteria of ‘’ existence’’ as the minimum requirement of being’s moral status; and also, based on the existential gradation, it seeks to discuss and reach conclusion on the gradational nature of beings’ moral status. It appears that the limit of the moral status in this view is much extended. On the one hand, it encompasses human beings, and far superior, God and the angelic, and on the other hand, from an inferior position, it encompasses animals and even plants and in a mystical interpretation, all beings.