كاربرد ضماير شخصي در طبقات‏الصوفيه خواجه ‏عبدالله‏ انصاري و گويش كهن هرات

The Usage of Personal Pronouns as Reflected in Tabaqat al-Sufiyya by Kawaja Abdullah Ansari and Ancient Herat Dialects

«ضماير شخصي» يكي از مباحث مهم دستوري زبان فارسي است كه بيشتر دستورنويسان و زبان‌شناسان در آثار خود به آن پرداخته‌اند و تعاريفي كمابيش مشابه از آن ارايه كرده‏اند. ضميرهاي شخصي در زبان فارسي دري و بيشتر متون به‌جا‌مانده از آن، يكسان به كار رفته‏اند؛ اما با توجه به وجود برخي اختصاصات زباني در برخي متون كهن كه حاصل تعلق آن‌ها به دوره ها و حوزه هاي جغرافيايي و گونه‎هاي متفاوت زباني ‏است، ممكن است ضماير شخصي نيز تا حدودي در آن‌ها به شكلي متمايز به كار رفته باشد. هدف از اين نوشتار، نشان دادن چگونگي صورت‎ها و كاربردهاي مختلف ضماير شخصي در طبقات‌الصوفيه، منشا هر‌يك از آن‌ها و ميزان همگوني و ناهمگوني طبقات با ديگر متون كهن است. ضميرهاي شخصي در اين متن بيشتر به صورت مشترك با ديگر متون و در برخي موارد به صورتي متفاوت با آن‌ها به كار رفته‌اند. در اين مقاله كاربرد خاصي از ضماير شخصي در طبقات و گويش كهن هرات را مورد توجه قرار داديم و از آن به‌عنوان «شبه‌شناسه» ياد كرديم. بيشتر كاربردهاي خاص ضميرهاي شخصي، به‌ويژه ضماير شبه‌شناسه در گونه زباني هرات و متن طبقات، متاثر از فارسي ميانه است. اين نوشتار از نظر هدف، كاربردي و از لحاظ شيوه جمع‏‏آوري اطلاعات، كتابخانه‏اي است كه پس از خوانش دقيق متن طبقات‌الصوفيه، به روش توصيفي- تحليلي انجام پذيرفته است.

"Personal pronouns" is one of the important issues in Persian grammar that most of the linguists and grammarians have dealt in their works and more or less presented a similar definition to the subject. In general, personal pronouns in Persian language and most of the related text have been applied in the same way; but with reference to the presence of some of the linguistic features in some ancient texts that are outcome of their relationships with diverse periods and geographical domains, it is possible that personal pronouns could have been used to some extent in different forms. The current paper intends to show the manner and different applications of personal pronouns in Tabaqat-al-Sufiyya, their origin and ratio of homogeneity and non-homogeneity of the book with other ancient texts. The personal pronouns in this text have often been used jointly with other texts or in certain cases different from them. Here, we primarily focuses on the usage of personal pronouns in Tabaqat-al-Sufiyya and ancient Herat dialects and remember them as "shebhe shenase". Specific usage of personal pronouns, specially "shebhe shenase" in ancient Herat dialects and Tabaghat is influenced by moderate Persian. From the point of view of its objectives, the current research is an applied in nature which has been accomplished through descriptive-analytical method after a detailed study of Tabaqat-al-Sufiyya and some other sources.