بازشناسي واژه هاي مشتق در ذهن گويشوران زبان فارسي از منظر روانشناسي زبان و كاربرد آن در واژه گزيني

A psycholinguistic view to recognition of derived words in Persian mental lexicon and its application in term selection

يكي از پرسش‌هاي اساسي در حوزه دسترسي واژگاني و چگونگي بازشناسي واژه ها در واژگان ذهني، اين است كه سخنگوي زبان هنگام مواجهه با واژه هاي پيچيده جديد، چگونه مي‌تواند به معناي آن دسترسي پيدا كند و عوامل موثر بر سرعت اين دسترسي كدامند؟ پژوهش حاضر به صورت تجربي برخي از عوامل موثر بر سرعت دسترسي به واژه هاي مشتق را در ذهن گويشوران زبان فارسي محك زده و با انجام يك آزمون تصميم گيري واژگاني بر روي 60 نفر از گويشوران تحصيل كرده زبان فارسي زمان واكنش و درصد خطاي تعدادي از واژه هاي مشتق (پيشوندي و پسوندي) و تعدادي واژه نما را با هم مقايسه كرده است و تاثير سه عامل بسامد كل واژه، بسامد پايه واژه و شمار خانوادگي ريشه را?بر ميزان سرعت و صحت دسترسي به واژه، در ذهن فارسي زبانان مورد سنجش قرار داده است. شناخت اين گونه عوامل و رعايت اصول آن در امر واژه-گزيني مي‌تواند ميزان پذيرش واژه هاي جديد را در جامعه فارسي زبان افزايش دهد. نتايج نشان داد كه عامل بسامد كل واژه به گونه اي معنادار زمان واكنش به واژه هاي مشتق را تسريع بخشيده و درصد خطا را نيز كاهش مي دهد اما عوامل بسامد پايه و شمار خانوادگي ريشه معنادار نبودند. مقاله حاضر با استناد به نتايج به دست آمده راهكارهايي براي ارتقا سطح پذيرش روان‌شناختي واژه هاي گزينش شده فرهنگستان زبان پيشنهاد مي كند.

One of the basic questions in the domain of lexical access and the process of word recognition in mental lexicon is how the native speaker can access the meaning of new complex words in his/her language and what factors affect its speed? The aim of this study was to investigate empirically effective factors on the speed of lexical access to the derived words in Persian mental lexicon. If we know these factors and consider them in term selection, this could increase the acceptance of new words in the Persian-speaking society. In this research we studied and compared the reaction time and error rate of some target and pseudo words. Our participants were a group of Persian-speaking highly educated people. The targets were classified according to the word frequency, base frequency and the family size of the root. The findings showed that word frequency significantly affects the reaction time and error rate , but not the root frequency and family size of the root. According to these findings, some solutions are suggested to improve the psychological level of acceptance in selection of terms.