استفاده از شاخص‌هاي تحمل تنش براي ارزيابي تحمل اكوتيپ‌هاي Aegilops triuncialis به خشكي انتهايي

The application of stress tolerance indices for evaluation of Aegilops triuncialis ecotypes to terminal drought tolerance

به‌منظور ارزيابي تحمل به تنش خشكي تعدادي از اكوتيپ‌هاي Aegilops triuncialis، آزمايشي به‌صورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملاً تصادفي در شرايط بدون تنش و تنش خشكي آخر فصل (آبياري تا مرحله 50 درصد ظهور سنبله) در گلخانه تحقيقاتي دانشگاه محقق اردبيلي در سال 1390 اجرا شد. شاخص‌هاي تحمل و حساسيت به خشكي براي عملكرد دانه محاسبه و تجزيه به مولفه‌هاي اصلي نيز بر اساس آن‌ها انجام شد. نتايج نشان داد كه بر اساس شاخص‌ حساسيت به تنش (SSI) و شاخص تحمل تنش (TOLI) اكوتيپ‌هاي هوراند و كرج حساسيت كمتري به تنش خشكي دارند. از نظر شاخص‌هاي تحمل تنش (STI) و ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP) كه مقادير بالاي آن‌ها نشان‌دهنده تحمل اكوتيپ‌هاي مورد بررسي مي‌باشد، اكوتيپ هشترود به‌عنوان اكوتيپ متحمل شناسايي شد. گروه‌بندي اكوتيپ‌ها در نمودار سه بعدي بر اساس عملكرد در شرايط بدون تنش (Yp)، عملكرد در شرايط تنش خشكي (Ys) و شاخص تحمل تنش (STI)، نشان داد كه اكوتيپ‌هاي هشترود و ماكو در شرايط بدون تنش و تنش خشكي، و اكوتيپ هوراند در شرايط تنش داراي عملكرد بالايي هستند. با انجام تجزيه به مولفه‌هاي اصلي و ترسيم نمودار باي‌پلات، اكوتيپ‌هاي هشترود، ماكو و هوراند، اكوتيپ‌هاي متحمل به تنش خشكي معرفي شدند. با توجه به همبستگي مثبت و معني‌دار شاخص‌هاي STI، GMP، MSTI1 و MSTI2 با عملكرد در شرايط بدون تنش و تنش، مي‌توان از اين شاخص‌ها به‌عنوان شاخص‌هاي مناسب در شناسايي اكوتيپ‌هاي متحمل استفاده كرد.

In order to evaluate drought tolerance of some Aegilops triuncialis ecotypes a factorial experiment based on a completely randomized design was conducted under non-stress and terminal drought stress (irrigation until 50% of heading) condition in the greenhouse of Mohaghegh Ardabili University in 2012. Drought tolerance and susceptibility indices for grain yield were calculated and principal component analysis was performed based on these indices. The results showed that based on the stress susceptibility index (SSI) and stress tolerance index (TOLI) Horand and Karaj ecotypes are less sensitive to water stress. In terms of stress tolerance index (STI) and geometric mean productivity index (GMP) which a high values of them indicates tolerance of studied ecotypes, Hashtrood ecotype were identified as a tolerant ecotype. Clustering of ecotypes in a three dimensional graph based on the yield in non-stress (Yp), in stress condition (Ys) and stress tolerance index (STI), showed that Maku and Hashtrood ecotypes under both non-stress and drought stress conditions, and Horand ecotype under stress condition have higher performance. With principal components analysis and biplot diagram, Hashtrood, Maku and Horand ecotypes were identified as drought tolerant. According to significant correlation among STI, GMP, MSTI1 and MSTI2 indices with yield under stress and non-stress conditions, these indices could be used for determination of tolerant ecotypes.