تعيين آسيب‌پذيري بوم‌شناختي مجموعه حفاظت‌شده توران با تركيب روش‌هاي ماتريس آثار متقابل، فرايند تحليل سلسله ‌مراتبي و فرايند تحليل توسعه‌اي

Identifying ecological vulnerability of protected complex of Touran via the methods of reciprocal effects matrix, AHP and EA

آسيب‌پذيري بوم‌شناسي اصطلاحي عمومي است كه مي‌تواند در سطوح سلسله مراتبي مختلفي (جانداران، جمعيت، اجتماع، اكوسيستم و سيماي سرزمين) به كار رود. ارزيابي آسيب‌پذيري بوم‌شناختي در علوم محيطي از جمله در ارزيابي آثار و ريسك و پايش محيط‌زيست كاربردهاي فراواني دارد و از اين لحاظ حايز اهميت است. همچنين، آسيب‌پذيري بوم‌شناختي مي‌تواند به‌منزله شاخصي براي ارزيابي كيفيت محيط‌زيست در نظر گرفته شود. ابتدا ماتريس آثار متقابل به منظور تحليل سيستم ادراكي محيط‌زيست تشكيل شد. سپس، از طريق مقايسه درجه اهميت عوامل اكولوژيكي با هم، جدول مربوط به فرايند تحليل سلسله مراتبي لايه‌هاي عوامل اكولوژيكي براي تعيين ارجحيت لايه‌ها نسبت به هم تشكيل شد. بر اساس روش تحليل توسعه‌اي نيز فرايند تحليل سلسله مراتبي فازي براي وزن‌دهي به طبقات هر يك از لايه‌ها انجام گرفت. مهم‌ترين عاملي كه در ميزان آسيب‌پذيري اكولوژيك منطقه با استفاده از ماتريس اثر متقابل و روش AHP به دست آمد، فرسايش‌پذيري سنگ مادر بود كه روي عوامل ديگر همچون عمق خاك، فرسايش بادي و آبي و عواملي از اين قبيل، تاثير بسزايي دارد. پس از استنتاج درجه ارجحيت طبقات و اهميت لايه‌ها، امتيازات به‌دست‌آمده در نقشه‌هاي سامانه اطلاعات جغرافيايي اعمال و با استفاده از روش روي هم‌اندازي موزون نقشه آسيب‌پذيري بوم‌شناختي منطقه تهيه شد. با توجه به نقشه آسيب‌پذيري، نواحي غربي نسبت به ديگر قسمت‌هاي منطقه نقاط آسيب‌پذيري بيشتري دارند كه لزوم توجه بيشتر به اين مناطق را در طرح‌هاي مديريتي نشان مي‌دهد.

Ecological vulnerability evaluation has lots of usages in environmental sciences such as EIA, risk assessment and environmental monitoring and in this way is important. This paper aimed at assessing Ecological vulnerability of protected area of Touran (which placed in East of Iran) using merging several methods of overlay, reciprocal effects matrix, AHP and EA.For calculating ecological vulnerability first of all reciprocal effects matrix wrought. Then by comparing the degrees of importance of ecological factors, table of AHP of ecological layers for identifying the degree of preference of layers was made.Be Extent Analysis Method used for calculating preference degree of layers, preference degree of some of the layers would be negative; so simple AHP was used for calculating preference degree of ecological factors and Extent Analysis Method was used in FAHP for scaling classes of per layer. Most effective factor in ecological vulnerability obtained through reciprocal effects matrix and AHP method, was erodobility of stone which effect on other factors such as soil depth, water erosion and wind erosion extremely. According to vulnerability map of the area, western zones are more vulnerable than other zones of the area. For there more, most of the area placed in class of sensitive so it must be recognized in different managerial levels for more conservational acts.