ارزيابي عملكرد دانه و پايداري آن در ژنوتيپ هاي گندم دوروم در مناطق گرم و خشك كشور

Evaluation of grain yield and its stability in durum wheat genotypes in warm and dry areas of Iran

به‌منظور شناسايي ژنوتيپ هاي پرمحصول و پايدار گندم دوروم براي مناطق گرم و خشك كشور آزمايشي با 18 ژنوتيپ برتر انتخابي به همراه دو شاهد (گندم دوروم رقم بهرنگ و گندم نان رقم چمران) در چهار منطقه خرم آباد، داراب، دزفول و اهواز در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار به ‌مدت دو سـال زراعي (90-89 و91–90)كشت و مورد ارزيابي قــرار گرفتند. براي عملكرد دانه داده هاي حاصل از هر يك از آزمايش ها به طور جداگانه مورد تجزيه واريانس ساده و سپس تجزيه واريانس مركب قرارگرفت. با توجه به معني دار شدن اثرمتقابل ژنوتيپ×سال، ژنوتيپ×مكان و ژنوتيپ×سال×مكان در تجزيه واريانس مركب و به منظور بررسي دقيق تر اثر متقابل و بررسي وضعيت ژنوتيپ ها از لحاظ پايداري عملكرد، تجزيه AMMI انجام شد. رسم باي‌پلات نشان داد كه ژنوتيپ هاي DW-89-3، DW-89-4، DW-89-6، DW-89-8، DW-89-9، DW-89-10، DW-89-11، DW-89-13 و DW-89-15 كمترين فاصله را از مركز باي‌پلات داشتند و با كمترين اثر متقابل با محيط، به‏ عنوان ژنوتيپ‏هايي با پايداري عملكرد بالا شناخته ‌شدند. ژنوتيپ هايDW-89-8 و DW-89-11 علاوه بر پايداري عملكرد، ميانگين عملكرد بالاتري را نيز نشان دادند. از نظر صفات كيفي نيز نتايج بررسي ها نشان داد كه ژنوتيپ هاي DW-89-8 و DW-89-11 از نظر شاخص هاي كيفيت به‌ويژه ميزان پروتيين و درجه استخراج سمولينا نيز در حد شاهد دوروم و يا بالاتر از آن بودند.

To identify durum wheat cultivars with high grain yield and yield stability, desirable grain quality and resistant to diseases, 18 elite durum wheat genotypes along with two commercial durum (Behrang) and bread wheat (Chamran) cultivars as checks were evaluated. The experiment was carried out in four locations; Khorramabad, Darab, Dezfoul and Ahwaz, research stations in warm and dry areas of Iran in two growing seasons; 2010-11 and 2011-12. The experimental design was randomized complete block with three replications. For grain yield, simple and combined analysis of variance were performed. The genotype × year, genotype × location, and genotype × year × location interactions were significant. For more precise evaluation of interactions and grain yield stability, stability analysis using AMMI model was employed. Biplot analysis showed that the genotypes; DW-89-3, DW-89-4, DW-89-6, DW-89-8, DW-89-9, DW-89-10, DW-89-11, DW-89-13 and DW-89-15 had shortest distance to the biplot center, and therefore had higher grain yield stability. Genotypes DW 89-8 and DW-89-11had also higher grain yield and their protein content and semolina extract rate were higher or similar to the cv. Behrang.