بررسي نقش نظام مديريت و برنامه ريزي در سازماندهي فضايي جمعيت و فعاليت در منطقه كلانشهري تهران

Review the Role of Management and Planning System on Spatial Organizing of Population and Activity in Tehran Metropolitan Area

منطقه كلانشهري، پهنه اي جغرافيايي است كه از يك شهر مركزي و مراكز جمعيتي، توليدي، خدماتي و گردشگري پيرامون آن تشكيل شده است. اين مراكز همواره در تعامل محيطي، اقتصادي، اجتماعي و فضايي با يكديگر قرار دارند. از اين رو، چالش اصلي مديريتي در اين مناطق، يافتن راهي براي سازماندهي «ارتباط و پيوند» ميان اين حوزه هاي مختلف عملكردي است. به عبارتي اگر مديريتهاي مستقلِ مستقر در منطقه كلانشهري به سمت يكپارچگي مديريتي سوق نيابند؛ برنامه هاي كالبدي-فضايي نيز توانايي لازم را براي هدايت و كنترل تحولات كالبدي -فضايي منطقه نخواهند داشت. از اين رويكرد، مطالعه حاضر روند تحول مكاني سكونتگاههاي شهري و فضاهاي صنعتي منطقه كلانشهري تهران را با هدف شناخت جايگاه نظام مديريت و برنامه ريزي رسمي و شهرهاي جديد و شهركهاي صنعتي در جذب جمعيت و فعاليت منطقه، مورد بررسي قرار داده است. تحقيق به روش توصيفي-تحليلي و با بهره گيري از اسناد، آمارها و مطالعات و گزارشات موجود در زمينه موضوع تحقيق انجام گرفته است. بررسي اين موضوع در منطقه كلانشهري تهران نشان مي دهد كه نظام رسمي مديريت و برنامه ريزي شهري در چارچوب همان ساختارهاي سنتي مديريت و برنامه ريزي اقدام به اجراي طرح ايجاد شهرهاي جديد و شهركهاي صنعتي در منطقه كلانشهري تهران كرده است. نگاهي به يافته هاي تحقيق نشان مي دهد كه، ايجاد شهرهاي جديد و شهركهاي صنعتي كه با هدف سازماندهي به نظام استقرار جمعيت و فعاليتها در منطقه كلانشهري تهران صورت گرفته است؛ به رغم ظرفيت سازي قابل توجه در شهرهاي جديد و شهركهاي صنعتي برنامه ريزي شده، نقش مهمي در سازماندهي به استقرار جمعيت و فعاليتهاي صنعتي منطقه ايفا نكرده اند؛ جذب جمعيت و واحدهاي صنعتي وكارگاهي در خارج از زمين شهرهاي جديد و شهركهاي صنعتي؛ بسيار بيشتر از اين مراكز برنامه ريزي شده بوده است. نتيجه اينكه، هدايت و كنترل برنامه ريزي شده تحولات كالبدي-فضايي منطقه در شرايط تعدد و تفرق مديريتي در منطقه كلانشهري تهران امكان پذير نبوده و هر گونه اقدام در اين ارتباط وابسته به يكپارچگي در ساختار، فرايند و سياستهاي نظام مديريت و برنامه ريزي منطقه مي باشد.

Metropolitan area is a geographical zone including a central city and population, production, service and tourism centers around it which have environmental, economic, social and spatial interaction together. In this regard, the main challenge is to find useful points for organizing the “relation and connection” among different functional areas. In other words, if independent managements of metropolitan area’s realm don’t move toward management integration, physical- spatial plans will not have the essential ability to lead and control area’s physical and spatial evolutions. According to this approach, the aim of this study is the recognition of the trend of spatial evolution of urban settlements and industrial spaces of Tehran metropolitan area and identification of the position of management system and formal planning and performed plans about organizing the residential and activity region in Tehran metropolitan area. The study has been done using descriptive- analytical method and by using documents, records, available studies and reports related to study. The consideration of this matter in Tehran metropolitan area shows that formal system of urban management and planning in the same framework of traditional structures of management and planning has performed the plan of the construction of new cities and industrial towns in Tehran metropolitan area. A glance to the results of the study shows that construction of new cities and industrial towns which has been done with the aim of organizing the population establishment and activities in Tehran metropolitan area, in spite of providing considerable capacity for new cities and planned industrial towns, hasn’t played an important role in organizing of population establishment and industrial activities. Attraction of population and industrial and workshop units outside of new cities and industrial towns has been more than planned centers. As a result, planned leading and controlling of physical-spatial evolutions under the condition of management multiplicity and fragmentation in Tehran metropolitan area is impossible and any action in this relation depends on the integration in structure, process and policies of area’s management and planning system.