بيهقي و روايتگري «علي قاعده التاريخ»

Beihqi and Narration “Based on Historical Norms”

متون تاريخي كهن، از جمله تاريخ بيهقي، بنا بر ساختار روايي شان، همواره با ادبيات پيوستگي نزديكي داشته اند. در نگارش اين متون كه از حيث محتوا كاملاً تاريخ بنيان اند، گاه از ظرفيت هاي شعري و هنري زبان و نيز آرايه هاي ادبي، به ميزان قابل توجهي بهره گرفته شده است. نظريه پردازان پست مدرن - مانند‌ هايدن وايت و پل ريكور- نيز آنگاه كه بر روايي بودن متون تاريخي تاكيد مي كنند، يكي ديگر از پيوندهاي بنيادي متون تاريخي و ادبي را برجسته مي سازند. نكته مهمي كه بسيار شايسته درنگ و پژوهش مي نمايد، كيفيت روايت در متون تاريخ‌نگارانه و آثار ادبي است. اگر روايت را توالي از پيش انگاشته شده رخدادها بدانيم، هم متون ادبي و هم متون تاريخي كه خود شامل «زنجيره‌اي از رخدادهاي سازماندهي شده‌اند»، روايت مبنا هستند؛ اما قواعد روايتگري در هر كدام متفاوت است و ميان شيوه روايتگري اين دو، با وجود برخي همانندي ها، تفاوت هاي بنياديني ديده مي شود. در اين پژوهش با بهره گيري از نظريه «تاريخ روايي» و بر اساس مباني علم روايت شناسي، به مطالعه تاريخ بيهقي پرداخته شده است. در متن مقاله با تحليل روايتگري بيهقي، بر اين نكته تاكيد شده كه اثر بيهقي همان‌طور كه از نامش پيداست، نوشته اي در حوزه تاريخ نگاري است كه در آن، گاه از جنبه هاي ادبي زبان (ظرافت‌هاي شعري) و شگردهاي روايي متون ادبي به خوبي استفاده شده است. بنابراين زيبايي هاي ادبي تاريخ بيهقي نبايد مخاطب را از بنيان تاريخ نگارانه اش دور كند.

Ancient history texts, including Behaqi’s History, are close to literature because of their narrative structure. Though historical in content, they considerably show characteristics of the language used in poetry. Post-modern scholars, like Hayden White and Paul Ricoeur, make prominent another aspect of the essential links between historical and literary teats texts while stressing their narrative character. What seems worth more study is the type of narration in the both two text types. If we consider narration as the sequence of events, both literary and historical texts are narration based. However the rules of narration is different, and despite some similarities, there are fundamental differences in narrative modes. The present article studies Behaqi’s History using the theory of “Narrative History”, and narratology. Analyzing narration, we stress the fact that Behaqi’s History, as the title is indicative, is a text in the field of history, where there exist some poetic features, as well. So, poetic attractions of the text should not distract the reader from its historical bases.