مرگ انديشي هدايت؛ نگرشي فلسفي يا روان‌شناسانه؟!

Sadeq Hedayat’s Death Awareness: Psychological or Philosophical attitude?

از ديدگاه شماري از منتقدان، صادق هدايت در بيشتر داستان‌هاي خود، قهرمانانش را به مرگ سوق مي‌دهد و اين مسيله برآمده از ذهن مرگ‌انديش و فلسفه بدبينانه وي درباره زندگي است. از معضلات نقد داستان هاي هدايت، يكي همين است كه آثارش سرشار از ياس فلسفي دانسته شده و ديگر اينكه شخصيت‌هاي اصلي داستان پيش را، مثل راوي بوف كور، آيينه شخصيت خود نويسنده مي‌دانند؛ اما با دقت در بن مايه هاي داستاني هدايت، بايد در مرگ فلسفي اين شخصيت ها به سو ظن نگريست. هدايت از جمله نويسندگاني است كه در ساختار روايت داستان‌هاي خود، رويكردي ويژه به نمايش جنبه‌هاي رواني شخصيت ها دارد. بنا بر نظريه روان‌شناسانه فرويد درباره دو غريزه عشق و مرگ‌ به عنوان دو غريزه اصلي انسان- غريزه عشق به زندگي در پي شكست و نرسيدن به آرزوها در وجود انسان افول كرده و به ناچار جاي خود را به غريزه مرگ مي دهد. در اين مجال، ردپاي اين نظريه روان‌شناختي در بن مايه داستان‌هاي هدايت بررسي مي‌شود.

Many critics believe that Hedayat drives characters of his fictions to death, and this is something arising from his death aware mentality and his pessimistic attitude to life. There are some problems with Critical studies of Hedayat’s stories. First, they see the works full of philosophical despair. Secondly, they treat the protagonists as mirroring the character of the author. However, delving in motives of Hedayat’s stories, one can be suspicious about philosophical treatment of death of the fictional characters. Hedayat is among the writers who have especial approach to reveal psychological aspects of the characters in narrative structure of his stories. According to Freud theory of instincts, human behavior was motivated by two biologically energized instincts, respectively termed Eros, the life instinct, and Thanatos, the death instinct. When the life instinct decays as a result of failure, the death instinct takes the place of it. The research tries to study the stories in this framework.