بررسي شعر نظامي بر اساس نظريه ارتباطي ياكوبسن

The study of the Poetry world of Nizami by Jakobsenʹs Theory of Communication

نظريه ارتباطي ياكوبسن بر شش اصل استوار است كه سه اصل اساسي و سه اصل فرعي دارد: (فرستنده، گيرنده، پيام، زمينه، رمز، تماس). اين نظريه شعر را از جنبه‌هاي بلاغي، دستور زبان، معنا و... تحليل مي‌كند. در اين مقاله، نظريه ياكوبسن درباره شعر با بيان نمونه‌هايي از اشعار نظامي، تطبيق داده شده است. شعر نظامي از نظر علم بلاغي ارزش چشمگيري دارد، اين پژوهش به توجه شاعر به اين اصول بلاغي و نيز نظر او درباره ارتباط شاعر با مخاطب مي‌پردازد. به اين طريق مي‌توان دانست كه اين شاعر توانا به هنر خود و تاثيرگذاري آن بر خواننده چگونه مي‌نگريسته است. اين امر بدون توجه به صورت و معناي شعر و شيوه كاربرد آنها ميسر نمي‌شود. در خمسه و ديوان نظامي، حضور مخاطب و توجه گوينده به وي مشهود است و بين گوينده و شنونده ارتباطي دو سويه برقرار است؛ يعني مخاطب نيز بر شاعر اثر مي‌گذارد. در بخش دوم مقاله به شش عنصر ارتباطي ياكوبسن پرداخته شده كه كاركردي ويژه دارد و در شعر اين شاعر به خوبي مي‌توان اين كاركردها (مخصوصاً كاركرد ادبي و هنري) را ديد.

Jakobsen’s theory of communication is based on three major as well as three secondary principles, totally six ones, including sender, receiver, message, context, code and channel respectively. This model could analyze poetry in terms of its rhetorical aspects, grammar, semantic and some other aspects as well. In this research, Nizami’s poems, which are worthy especially in terms of rhetoric science, is going to be examined based on Jacobson’s theory. Furthermore, it is focused on the poet’s high concerns about rhetoric principles and his vision about the relation of a poet with his/her addressees. Accordingly, in this fashion it possibly will be known that how an influential poet had looked at his/her own skill and its impact on the readers. Without considering the form and meaning of a poem as well as their functions in the interpretation of a text, this target issue could not be achieved. Since the presence of the addressee as well as the speaker’s attention to the addressee is observable in the Quinary of Nizami, an individual could make an inference that there is a mutual communication between them, that is, the addressee could make an effect on the poet as well. Finally, the six communication principles of Jakobson’s model are mentioned in the second part, while they have special literary and artistic functions.