نقش گسل تراستي سراوان در تشكيل و توسعه‌ي حوضه‌ي آبريز سراوان

Role of Saravan Thrust Fault on Formation and Developmentof Saravan Catchment Basin

تكامل حوضه‌هاي زهكشي ارتباطي تنگاتنگ با عوامل زمين‌شناسي و ژيومورفيك دارد. لذا بررسي ارتباط بين عوامل ساختاري گسل‌ها و تكامل حوضه‌هاي زهكشي در مطالعات هيدرولوژي و هيدروژيولوژي شايان توجه است. حوضه‌ي زهكشي سراوان حوضه‌اي كاملاً كشيده كه در امتداد گسل سراوان گسترش يافته است. در اين تحقيق روش بررسي شاخص‌هاي مورفومتريك و زمين‌شناسي در تكامل حوضه‌ي زهكشي به‌‌كار گرفته شده است. واضح است كه مورفولوژي كنوني منعكس‌كننده‌ي تاثير فرايندهاي فرسايشي و زمين‌شناسي به ويژه در كواترنري بوده است. اين حوضه واقع در جنوب شرق ايران و در فليش‌هاي اين ناحيه توسعه‌يافته است. زهكشي اين حوضه به رودخانه‌ي ماشكيد مي‌پيوندد و نهايتاً به سمت پاكستان هدايت مي‌شود. عوامل و پارامترهاي مختلفي مثل توپوگرافي، ليتولوژي و ساختاري در تشكيل و توسعه‌ي حوضه‌هاي آبريز موثرند. يكي از عوامل مهم در توسعه‌ي اين حوضه‌ي زهكشي، تكامل و فعاليّت گسل تراستي سراوان بوده است. گسل سراوان با روند N135-145 در حاشيه‌ي شمالي آبرفت‌هاي كواترنري اين حوضه قرار دارد. شيب اين گسل تقريباً هم جهت با لايه‌بندي فليش‌ها و 45 تا 60 درجه به سمت شمال شرق است. حوضه‌ي آبريز سراوان يك حوضه‌ي كشيده با نسبت طول به عرض 07/5 است. نقشه‌ها و پروفيل‌هاي عرضي تهيه شده يك كج‌شدگي و ناتقارني واضحي را در حوضه نشان مي‌دهد. شاخص مورفومتريك كج‌شدگي حوضه (T) حداكثر 72/0 و در بخش آبرفتي حوضه حداكثر 83/0 است. شاخص ناتقارني AF نيز برابر 28/62 و در بخش آبرفتي اين مقدار برابر 74/78 است. ناتقارني آشكار حوضه و موقعيت گسل در حاشيه‌ي شمالي حوضه با وجود ميانگين شاخصSmf برابر 42/1، نشان مي‌دهد كه گسل سراوان يك گسل نسبتاً فعال بوده است. اين گسل در طيّ فرايند تكاملي خود توانسته است بر تشكيل و ريخت‌سازي حوضه‌ي آبريز سراوان نقش بازي كند. گسل‌هاي جوان‌تر شمالي- جنوبي با ساز و كار امتداد لغز راست‌گرد (مثل گسل گُشت) موجب انحناي مختصر در روند كلي آبرفت‌ها در طول حوضه‌ي آبريز شده‌اند.

Development of drainage basins has close relation with geomorphologic and geologic parameters. Therefore, study the relation between structural parameters like faults and development of drainage basins has greatly considered in hydrology and hydrogeology studies. Saravan drainage basin is a perfectly long basin that is extended along Saravan fault. In this survey, the method for studying morphometric and geology indices has been implemented for development of drainage basin. Clearly, present morphology is reflecting the erosion and geological processes particularly in Quaternary age. Saravan drainage basin is in the south-east part of Iran and has developed on flysch of this area. Drainage of Saravan basin joins to Mashkid river and finally leads to Pakistan. Different factors and parameters are important in formation and development of drainage basins including topographic, litho logy and structural factors. One of the important factors in development of this drainage basin is the evolution and activity of Saravan thrust fault. Saravan fault with N135-145 trend has located on the north edge of Quaternary alluvial of the basin. The fault slope is approximately at same direction with flysch layering and slope direction’s is 45-60 degree toward north-east. Saravan catchment basin is a long basin with 5.07 length to width ratio. Prepared maps and profile sections show a clear tilting and asymmetric basin. Morph metric index of tilting of basin (T) is maximum 0.72 and is maximum 0.83 in alluvial basin part . Asymmetric AF index is equal to 62/28 and it is equal 78/74 in the alluvial part. Clear asymmetric of basin and fault position on the north edge basin with average Smf equal to 1.42 showes that Saravan fault has been relatively an active fault. This fault has affected on formation and morphogenesis of Saravan drainage basin during its evolution.Younger northern-southern faults with dextral strike-slip (as Gosht fault) has caused small bent on general trend of alluvial along the drainage basin.