مباني فهم حديث از ديدگاه شيخ حر عاملي با تاكيد بر كتاب «الفوايد الطوسيه»‏

Grounds for Comprehending Hadith in “Shaikh Horr Ameliʹʹs” Work: "Al-Favaid Al-Toosiah"‎

در راه فهم روايات نياز به روش صحيح علمي وجود دارد كه آن را فقه‌الحديث مي‌ناميم. فهم متون احاديث، بدون توجّه به ‏مباني مورد نياز، امكان برداشت غلط و انحراف را در پي خواهد داشت. براي پرهيز از اين خطر، تلاش‌هاي زيادي توسط ‏عالمان اسلامي براي تدوين قواعد و مباني فهم صحيح از قرآن و روايات صورت گرفت كه علم اصول فقه، حاصل بخشي از ‏اين تلاش‌هاست. بسياري از بزرگان حديث نيز در شرح‌هايي كه بر مجموعه‌هاي روايي نگاشته‌اند، روش و قواعدي به كار ‏برده‌اند كه استخراج آن‌ها مي‌تواند ما را با شيوه، ضوابط و مباني فقه‌الحديث آشنا سازد. يكي از اين كتب، كتاب «الفوايد ‏الطوسيه» از شيخ حر عاملي است. ‏ اين كتاب با عنايت به شخصيت علمي مولّف و تبيين و توضيح روايات مشكل، اهميّت ويژه‌اي دارد و در آن، نكات و ‏تحقيقات و دقّت‌ها و نيز جواب شبهات و مغالطاتي وجود دارد كه در كتب ديگر كمتر يافت مي‌شود. در اين مقاله، مباني ‏شيخ حر در راستاي فهم حديث با مطالعه اين كتاب به روش تحليلي ـ توصيفي استخراج و تبيين گرديده است. برخي از اين ‏مباني عبارت‌اند از: اثبات متن، اطمينان از صحّت روايت، تثبيت متن (رفع اضطراب از روايت مضطرب)، تشكيل خانواده حديث، ‏شناخت مفهوم واژه‌هاي موجود در روايت، شناخت سبب و شرايط و مورد صدور حديث، توجّه به سياق روايت، شناخت پيام ضرب ‏المثل‌هاي موجود در متن، حل تعارض بين روايات متعارض، توجه به قرآن و روايات ديگر.‏

In order to comprehend the content of Hadith, there is a need for a right method which is named ‎‎"Fiqh al-Hadith". To ‎obtain the meaning of the text of Hadith without this kind of the science ‎would lead to mistake and misguidance. To avoid this risk ‎there were formed many endeavors by ‎Muslim learned men to attain a proper understanding of Quran and Hadith that the science ‎of ‎Usul Fiqh was a sample. Many of the great figures of Hadith in their comments on Hadith ‎collections have used of methods and ‎rules that may help us in knowing method, criteria and ‎grounds of comprehending Hadith. One of these works is a book by the name ‎of Al-Favaid Al-‎Toosiah by Shaikh Horr Ameli. This book due to the position of the writer and its explaining the ‎difficult narratives has ‎a main significance and in it we may find many important points and ‎subtleties and also the solutions for different objections and ‎fallacies not mentioned in other ‎books. In this paper we have tried to articulate the grounds of Shaikh Horr in understanding ‎Hadith ‎with an analytical-descriptive method. Some of these grounds are as follows: to posit the ‎text, to assure about the authentication of ‎Hadith, removing the uncertainty in hadith, to form a ‎family group for Hadith, to know the words used in Hadith, knowing the causes ‎and conditions ‎of the issue of Hadith, considering the context of Hadith, to know the message of the proverbs ‎used in Hadith, to ‎solve the conflicts in Hadiths, and observing the Quran and other narratives ‎and etc.