پراكنش آلودگي منابع آب زيرزميني به نيترات در محيط GIS: مطالعه موردي دشت سنقر

Distribution of groundwater nitrate contamination in GIS environment: A case study, Sonqor plain

زمينه: نيترات از عوامل آلاينده منابع آب زيرزميني است كه در غلظت‌هاي بالاتر از حدود مجاز منجر به مخاطرات بهداشتي مانند متهموگلوبينميا و تشكيل تركيبات نيتروزآمين مي‌گردد. هدف اين مطالعه اندازه‌گيري ميزان نيترات، علل و منشا آلودگي و پهنه‌بندي غلظت نيترات در منابع آب شرب روستاهاي شهرستان سنقر بود. روش‌ها: در اين مطالعه توصيفي-تحليلي، 73 مورد نمونه‌برداري آب از تمام منابع آب زيرزميني دشت سنقر، طي دو دوره زماني پرآب (اسفند 1389) و كم‌آب (مهر 1390) انجام شد و با روش اسپكتروفتومتري ميزان نيترات آن تعيين گرديد. نتايج با استانداردهاي ملي، مقايسه و با استفاده از نرم‌افزارهاي SPSS و 9.3 Arcview GIS تحليل شد. نقشه پراكنش غلظت در محيط سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) ترسيم و عوامل تاثيرگذار بر تغييرات نيترات بررسي شد. يافته‌ها: غلظت نيترات منابع آب دشت سنقر در محدوده 5/88-09/3 ميلي‌گرم بر ليتر در نوسان بود. در يك ايستگاه غلظت نيترات در فصل پرآب و كم‌آب به‌ترتيب با 5/88 و 4/71 ميلي‌گرم بر ليتر، بيشتر از حداكثر مجاز بود. با توجه به نقشه‌ها، غلظت نسبتاً بالاي نيترات در محدوده شرق و جنوب شرق منطقه مشاهده شد. نتيجه‌گيري: نتايج نشان داد تغييرات غلظت نيترات با تغييرات عمق سطح ايستابي رابطه عكس دارد. ضخامت كم آبرفت، قرار گرفتن چاه در پايين دست زمين‌هاي كشاورزي، كشاورزي بودن منطقه، شستشوي نيترات از خاك‌هاي كشاورزي و كاربرد وسيع كودهاي ازته، به‌عنوان علل آلودگي در يك ايستگاه ارزيابي شدند.

Background: Nitrate is a pollutant of groundwater resources which can results health risks such as methemoglobinemia and formation of nitrosamine compounds in higher concentration limits. The present study was aimed to determine the nitrite level, causes of pollution and zonation of nitrite concentration in drinking water resources in the villages of Sonqor. Methods: In this descriptive-analytrical study, 73 samples of all groundwater resources of Sonqor plain were taken in ,high water (March 2010) and low water (September 2011) periods. Water nitrate levels were then determined by spectrophotometry. Results were compared by national standards and analyzed by SPSS and Arcview GIS 9.3 software. Finally, the concentration distribution mapping was carried out in GIS environment and the factors affecting nitrite changes were analyzed. Results: nitrate concentration of water resources of Sonqor plain was fluctuating at 3.09-88.5 mg per liter.In one station, nitrite concentrations in the high (88.5 mg/liter) and low (71.4 mg/liter) water seasons were higher than the maximum limit. Based on the maps, a relatively high concentration of nitrite was observed in the Eastern and Southeastern regions. Conclusion: The findings indicated a reverse correlation between nitrite concentration changes and changes of static surface depth. Low thickness of alluvium, location of wells in the downstream farmlands, farming condition of the region, nitrate leaching from agricultural soils and wide application of nitrogen fertilizers in agriculture were considered as the causes of the pollution in one station.