اثر دور آبياري و مصرف كود نيتروژن بر تغييرات عملكرد دانه و صفات فيزيولوژيك شنبليله (Trigonella foenum-gracum L.)

Effects of irrigation interval and nitrogen on seed yield and physiological characteristics of Fenugreek (Trigonella foenum-gracum L.)

به‌منظور بررسي اثر دور آبياري و نيتروژن بر عملكرد و برخي صفات فيزيولوژيك گياه دارويي شنبليله (Trigonella foenum-gracum L.)، آزمايشي به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مزرعه آموزشي دانشگاه آزاد بيرجند در بهار سال 1388 انجام شد. دور آبياري (در سه سطح 4، 8 و 12 روز) به‌عنوان عامل اصلي و كود نيتروژن (در چهار سطح صفر، 50، 100 و 150 كيلوگرم اوره در هكتار) به‌عنوان عامل فرعي در نظر گرفته شدند. نتايج نشان داد كه عملكرد دانه در تيمارهاي آبياري پس از 4 و 8 روز تفاوت معني‌داري نداشت؛ افزايش نيتروژن موجب افزايش عملكرد دانه شد ولي بين مقادير 100 و 150 كيلوگرم اوره در هكتار تفاوت معني‌داري از لحاظ عملكرد دانه ديده نشد. كاهش آب مصرفي همچنين موجب افزايش معني‌دار سديم، پرولين و كربوهيدرات، و كاهش پتاسيم، كلروفيل a، كاروتنوييد و مجموع رنگدانه‌هاي فتوسنتزي در برگ شد ولي روي كلروفيل b اثر معني‌داري نداشت. نيتروژن موجب افزايش معني‌دار كلروفيل a، كاروتنوييد، مجموع رنگدانه‌ها و پتاسيم گرديد. افزايش نيتروژن تا سطح 50 كيلوگرم در هكتار موجب افزايش كربوهيدرات ولي پس از آن باعث كاهش كربوهيدرات برگ شد. براساس نتايج بدست‌آمده در اين آزمايش، مي‌توان بيان كرد كه گياه دارويي شنبليله تا حدودي به خشكي مقاوم است و با در نظر گرفتن اهميت اين گياه دارويي، مي‌توان در شرايط كمبود آب از آن به‌عنوان جايگزين گياهاني كه ارزش اقتصادي پايين‌تري در شرايط كمبود آب دارند، استفاده نمود.

In order to study the effects of irrigation interval and nitrogen on yield and some physiological characteristics of Fenugreek (Trigonella foenum-gracum L.), an experiment was carried out as split plot in randomized complete block design with three replications at Islamic Azad University of Birjand, 2009. Treatments included irrigation intervals (4, 8 and 12 days) as main plot and nitrogen fertilizer (0, 50, 100 and 150 kg.ha-1 urea) as subplot. Results showed no significant differences for seed yield in irrigation treatments after 4 and 8 days. Increasing N also led to the increase of seed yield but no significant difference was found for seed yield between 100 and 150 kg.ha-1 urea. Decreasing in water use led to the increase of Na, proline and carbohydrate and decrease of K, Cha, carotenoids and total pigments, but it had no significant effect on Chb. Nitrogen significantly increased chlorophyll a, carotenoids, total pigments, and K. Increasing N up to 50 kg ha led to the increase of carbohydrates but then reduced the carbohydrates of leaf. According to the results obtained in this experiment, it can be stated that Fenugreek is somewhat drought tolerant and considering the importance of this medicinal plant, it can be used in conditions of water scarcity as an alternative for the species that have lower economic value under water deficit.