الگوي اهداف تربيت ديني مبتني بر آموزه‌هاي قرآن كريم

The pattern of religious education objectives based on Holy Quran’s instructions

چكيده: در ميان عناصر مكوّن تربيت، غايات و اهداف، به سبب جهت‌دهي به ساير مولفه‌ها (روش‌ها، اصول، محتوا و ...) محوريت دارند. اين پژوهش با استفاده از روش‌هاي تحليل متن در «معناشناسي»1 با رويكرد «هم‌زماني»2 به كشف معنا، شبكه مفهومي و طراحي الگوي اهداف تربيت ديني مبتني بر گزاره‌هاي قرآن كريم پرداخته است. از بازشناسي و تبيين چيستي غايت‌ها و اهداف تربيت بر اساس غايت‌هاي مصرّح در خلقت الهي و اهداف فرايند هدايت در قرآن كريم (احسن عملاًًً، عبادت، شكر، اهتدا ، رحمت، رشد، فلاح و فوز) و سپس تعيين روابط و شبكه مفهومي حاكم بر آن‌ها، درمي‌يابيم كه غايت تربيت را «ايمان و عمل صالح» مشخص مي‌كند. اين غايت در قالب دو دسته هدف تحقق مي‌يابد؛ اهدافي كه خود جزيي از هدف غايي هستند نظير ايمان و عمل صالح (تقوا به معناي امتثال اوامر و نواهي) و اهدافي كه واسطه و معبر رسيدن به اهداف پيشين مي‌باشند (اهداف ابزاري يا عالي). علم‌آموزي و انديشه‌ورزي (تفكر، تذكر، تعقل، تدبر، فقه) از اين گونه‌اند. انديشه‌ورزي در طول هدف علم‌آموزي قرار دارد. اهداف جزيي در سه بخش شناخت يا علم، ايمان و عملكرد (دروني و بيروني) ارايه گرديده است. رابطه طولي ميان اين اهداف حاكم است.

Among the components of education, ultimate objectives and ends are the axes of education process; because they direct the other components (methods, principles and context, …). This study tries to discover the meaning and conceptual network of religious educational objectives based on the Holy Quran’s propoitions and also to devise its pattern through using the text analysis methods of semantics with synchronic approach. While recognizing and clarifying the nature and quality of educational objectives and ends according to creation’s explicit ends and the objectives of guidance process in Holy Quran (Best practice (Ahsano amala) - Worship (Ebadat) - Thanks (Shokr) - Directed by (Ehteda) - Mercy (Rahmat)) and then determining the relations and the conceptual network which governs them, “Faith (Iman) and Good Deeds (Amale Saleh)” are also defined by educational ends and objectives. This end is fulfilled through two types of objectives. Those objectives that are part of ultimate ones like Iman and Amale Saleh and the other type of objectives which are mediator and some kind of passage while trying to achieve the previous objectives Such as learning and thinking. Getting involved in obtaining knowledge and thinking (thinking, reasoning, notifying, reflection and religious jurisprudence) are among the above-mentioned objectives. Thinking is the beginning phase of learning. Partial objectives are presented in three parts including cognition and knowledge, faith and internal – external function. There is a linear relationship among these goals.