قتل ناشي از شبهه در هدف با نگاهي به قانون مجازات اسلامي

Judicial and Legal Investigation of Murdering Arising from Uncertainty in Target with a View on Islamic Penal Code

شبهه يا اشتباه در لغت به معناي خطا، جهل و ناآگاهي است و در معناي حقوقي بدين معنا است كه قاتل شخص مورد نظر را هدف مي گيرد، اما به خاطر اتفاقاتي مانند عدم مهارت يا علل غير ارادي تيرش خطا رفته و به ديگري اصابت مي كند و او را از پا در مي آورد. درخصوص اين كه اشتباه در هدف چه تاثيري در ماهيت قتل ارتكابي دارد به نظر مي رسد بين دو حالت بايد قايل به تفكيك شد: 1- اگر فرد قصد شليك به شي يا حيوان يا انسان مهدورالدم را داشته ليكن تيرش به خطا رفته و به انسان محقون الدمي اصابت كرده است در اين فرض قتل ارتكابي خطاي محض است. 2- فرضي كه فرد قصد شليك به سوي انسان محقون الدم و محترمي داشته ليكن تير او به خطا رفته و انسان محقون الدم ديگري را كشته است كه در اين جا با توجه به منطق حقوق كيفري بايد قتل ارتكابي را عمد بدانيم. در خصوص موضع فقها در خصوص اشتباه در هدف اكثر فقها بدون اينكه تفاوتي بين قصد تيراندازي به انسان مهدورالدم يا محقون الدم قايل شوند، قتل ارتكابي را خطاي محض دانسته اند. همين موضع در ماده 296 قانون مجازت اسلامي (1370) ديده مي شد. خوشبختانه قانونگذار جديد از طرفي با حذف ماده 296 قانون سابق و وضع بند "ت" ماده 290 كوشيده تا اين پيام را برساند كه اشتباه در هدف در جايي كه هم هدف اوليه و هم هدف نهايي محقون الدم باشند، تاثيري در ماهيت قتل ارتكابي ندارد (همانطور كه اشتباه در هويت برابر ماده 294 تاثيري در ماهيت قتل ارتكابي ندارد) چون اگر پذيرفته شود هدف مقنن حمايت از انسان به ماهو انسان است نه شخص يا اشخاص خاص، بنابراين هيچ فرقي نمي كند كه در نهايت چه كسي كشته شود. مهم كشته شدن انسان محقون الدم است كه در اين جا محقق شده، بنابراين قتل ارتكابي عمد تلقي مي گردد.

Uncertainty or error in word means mistake, ignorance and unawareness. And in legal sense it means that the murderer targets an objective person but hits somebody else and kills him/her for any reason including lack of skill or involuntary causes. In respect to the impact of error in target on nature of murder, it seems two modes should be distinguished: 1- If a person intends to shoot on a punishable thing, animal or person and his shoot would go wrong and hit a respectful one, in this case the murder is considered as pure error.2- If a person intends to shoot on a respectful one, but his shoot would go wrong and kill another respectful person, this case is assumed as intentional murder according to criminal rights logic. Regarding Shiite jurists view on error in targeting, most of them assume this kind of murder as pure error without distinguishing between shooting to a punishable or a respectful person. The same case is seen in Article 296 Islamic Penal Code (1370). Fortunately, by deleting old article 296 and registering Clause “D” Article 290, the new legislator has been trying to declare that error in targeting where both primary and final target are respectful persons, has no impact on the nature of murder (as according to Article 294, error in identity has no impact on the nature of murder) because if we accept that legislator’s goal is to protect each person not one or some specific one (s), then there is no difference who would be murdered at the end. The important point is that a respectful person is murdered so the murder is considered as intentional murder.