بررسي اثر مقادير مختلف كود فسفر بر عملكرد دانه، روغن و برخي صفات زراعي خردل هندي (Brassica juncea L.) تحت تنش خشكي

Assessing the effect of different rates of phosphorous fertilizer on grain and oil yield and some agronomic traits of Indian mustard (Brassica juncea L.) under drought stress

به منظور بررسي اثر مقادير مختلف كود فسفر بر عملكرد دانه، روغن و برخي صفات زراعي خردل هندي در شرايط تنش خشكي ابتداي فصل، آزمايشي به صورت اسپليت پلات در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي با سه تكرار در مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي سيستان در سال زراعي 90-89 اجرا شد. فاكتور اصلي آزمايش، تنش خشكي در دو سطح شامل (1) شاهد (بدون تنش)، كه از زمان كاشت تا رسيدگي فيزيولوژيك آبياري كرت‌ها بر اساس 50 درصد تخليه رطوبتي خاك صورت گرفت؛ و (2) تنش خشكي در فاز رويشي كه آبياري كرت‌ها از زمان كاشت تا شروع گل دهي بر اساس 80 درصد تخليه رطوبتي خاك صورت گرفت. فاكتور فرعي مصرف كود فسفره در چهار سطح شامل: عدم مصرف فسفر، مصرف 100، 150 و 200 كيلوگرم فسفر در هكتار (از منبع سوپر فسفات تريپل) بودند. نتايج به‌دست آمده نشان داد كه تنش خشكي در ابتداي فصل (قطع آبياري در مراحل روزت، غنچه دهي تا شروع گلدهي) عملكرد دانه، اجزاي عملكرد نظير تعداد خورجين در بوته، تعداد دانه در خورجين، وزن هزار دانه، و صفات ارتفاع بوته و عملكرد روغن را بطور معني داري كاهش داد. بالاترين عملكرد دانه (3567 كيلوگرم در هكتار) و عملكرد روغن (1377 كيلوگرم در هكتار) در شرايط عدم تنش آبياري به دست آمد. افزايش مصرف فسفر تا سطح 150 كيلوگرم در هكتار افزايش عملكرد دانه و اكثر صفات مرتبط را به دنبال داشت، اما در سطح 200 كيلوگرم كاهش در عملكرد مشاهده شد. برهمكنش مقادير مصرف فسفر و تيمار آبياري بر هيچ يك از صفات معني دار نبود. از بين ويژگي هاي زراعي بالاترين ضريب همبستگي را عملكرد دانه با تعداد خورجين در شاخه اصلي (**84/0 = r)، ارتفاع بوته (**76/0r= )، تعداد خورجين در بوته (**74/0 = r) و وزن هزار (**62/0r=) نشان داد. براساس نتايج بدست آمده جهت دستيابي به حداكثر عملكرد دانه، روغن و اجزاي عملكرد فراهمي آب در مرحله رشد رويشي به خصوص (غنچه دهي) و در مرحله زايشي (گلدهي و پر شدن دانه) به همراه مصرف 150 كيلوگرم در هكتار سوپر فسفات تريپل در خردل ضرورت دارد.

In order to investigate the effect of different rates of phosphorous fertilizer on grain and oil yield and some agronomic traits of Indian mustard (Brassica juncea L.) under drought stress at early growth stage, a split plot experiment based on randomized complete block design was conducted with three replications at the Agricultural and Natural Resources Research Center of Sistan during 2009-2010 cropping season. Drought stress was assigned as the main plot factor with two levels including: 1- Non stress, where plots were irrigated from sowing to physiological maturity based on % 50 depletion of available water. 2- Vegetative phase drought stress, where plots were irrigated from sowing to flowering stage based on % 80 depletion of available water. Phosphorus fertilizer was considered as sub-plots with four levels of P1=0, P2=100, P3=150 and P4=200 kg.ha-1 (from super-phosphate triple P2O5-1). Results showed that early season drought stress (irrigation ceasing at rosette and budding to flowering stage) significantly decreased grain yield and yield components such as, number of siliques per plant, seeds per silique, 1000-grain weight, as well as plant height and oil yield traits. The greatest seed yield (3567 kg.ha-1) and oil yield (1377 kg.ha-1) were obtained at non- stress irrigation conditions. Increasing phosphorus application up to 150 kg.ha-1 increased the grain yield and most related traits, while yield reduction was observed at 200 kg.ha-1 level. The interaction effect of phosphorus application and irrigation on all traits was not significant. Amongst agronomic traits, the greatest correlation coefficients of grain yield were obtained with the number of silique on main branch (r= 0.84**), plant height (r=0.76**), silique number per plant (r= 0.74**), and 1000-seed weight (r=0.76**). Based on study results, to gain maximum grain and oil yield and yield components, water availability at vegetative growth stage (especially at budding stage) and at reproductive stage (flowering and grain filling stages) by consumption of 150 kg.ha-1 super-phosphate triple is essential in mustard.