مطالعه ارتباط انسو (ENSO) با نوسان سالانه واچرخند جنب حاره اي بر روي خاورميانه در يك دوره سي ساله انتخاب

A study of the Relationship between ENSO and the Annual Oscillation of the Middle East Subtropical Anticyclone in a 30-Year Period

واچرخند جنب حاره اي خاورميانه، به طور ميانگين داراي نوسان مكاني سالانه در حدود 20 درجه عرض جغرافيايي در راستاي شمال-جنوب است. بروز هر گونه بي هنجاري در اين جا به جايي طبيعي مي تواند باعث به وجود آمدن بي هنجاري هايي در رژيم هاي هواشناختي منطقه گردد. با توجه به بحث ارتباط از دور انسو (النينو- نوسان جنوبي) با پديده هاي هواشناختي مناطق مختلف جهان، اين پژوهش به دنبال بررسي اثر احتمالي انسو بر نوسان سالانه مكاني اين واچرخند است. براي انجام اين كار، دوره سي ساله 1971 تا 2000 ميلادي به عنوان پايه مطالعه انتخاب شده و داده هاي مولفه مداري باد در تراز 250 هكتوپاسكال كه محل حضور جريان جتي جنب حاره اي است، از بانك داده هاي تحليل مجدد پايگاه اينترنتي مركز نوآي امريكا دريافت گرديد. سپس بي‌هنجاري هاي بخش گذرا (ناشي از حضور تمام نوسان ها) و خالص (تنها ناشي از حضور انسو) در شش سالي كه انسو شديدا فعال بوده است (سه سال النينو و سه سال لانينا)، محاسبه و تحليل شدند. نتايج نشان مي دهد كه اثر انسو بر نوسان سالانه واچرخند جنب حاره اي و تقويت و تضعيف آن در بين بي هنجاري هاي بخش گذرا، قابل آشكارسازي نيست. زيرا در سال هاي هم فاز، توزيع هاي متفاوتي از بي هنجاري ها در بخش گذرا ديده مي شود كه حاكي از آن است كه انسو در كل، نقش غالب و تعيين كننده اي ندارد. اما با بررسي بي-هنجاري هاي خالص انسو، مشاهده مي‌شود كه النينو (فاز گرم انسو) باعث مي شود تا نوسان سالانه واچرخند جنب حاره اي خاورميانه در عرض هاي پايين تري نسبت به لانينا (فاز سرد انسو) صورت گيرد. به علاوه، در تابستان لانينا، واچرخند جنب حاره اي به قدري به عرض هاي بالا منتقل مي شود كه شارش هاي شرقي بخش جنوبي آن بر روي جنوب شرق ايران قرار مي گيرند. به بيان ديگر، در شرايط النينو وضعيت جوي براي بارش هاي ايران در فصول سرد بهتر از لانينا است و به عكس در تابستان، شرايط براي بارش جنوب شرق ايران در فاز سرد انسو بهتر از فاز گرم آن است. اثرات جزيي انسو تحت تاثير ساير نوسان هاي جوي مي تواند تضعيف شده و حتي از بين بروند. به همين علت در بي هنجاري هاي بخش گذرا كه متاثر از حضور همه نوسان هاي جوي است، ديده نمي‌شوند.