تحليل نقش عوامل طبيعي در توزيع فضايي محوطه هاي نوسنگي و مس و سنگ شهرستان اردل، چهارمحال و بختياري

Analysis of the Role of Environmental Factors in the Spatial Distribution of the Neolithic and Chalcolithic Sites of Ardal County, Chaharmahal VA Bakhtiari Province

نيمه غربي استان چهارمحال و بختياري (شهرستان اردل)، به سبب دارا بودن كوه هاي مرتفع، دره هاي عميق و دشت هاي ميانكوهيِ كوچك و قرارگيري در مسير كوچ عشاير، از گذشته هاي دور تاكنون مورد توجه انسان بوده است. نظر به اهميت ارتباطي اين بخش از استان و نقشي كه جوامع كوچ رو در تبادل فرهنگي بين مناطق كوهستاني چهارمحال و بختياري و مناطق پست دشت خوزستان و مناطق جلگه اي فارس در طول تاريخ ايفا مي كرده اند، و با توجه به نوع معيشتي كه هم اكنون نيز در منطقه حاكم است، شناخت ويژگي هاي دوران روستانشيني نوسنگي و مس و سنگ، شناخت الگوي استقرار، تاثير محيط بر چگونگي شكل گيري و پراكندگي محوطه هاي آن و شناخت نوع استقرار كوچ نشيني يا يكجانشيني آن ضروري است. اين مقاله بر آن است تا عوامل زيست ـ محيطي و نقش آن‌ در شكل دهي فضاي زيستگاه هاي انساني در دوره هاي نوسنگي و مس و سنگ در شهرستان اردل را بررسي نمايد. براي بررسي تاثير عوامل محيطي بر استقراهاي نوسنگي و مس و-سنگ، آن‌ها با توجه به عواملي چون ارتفاع از سطح دريا، درصد شيب، جهت شيب، فاصله از رودخانه، فاصله از مسيرهاي ارتباطي، ساختار زمين و گسل هاي موجود در منطقه با استفاده از روش هاي آماري (درصدگيري) ارزيابي شدند. براي يافتن ارتباط هر محوطه با هر عارضه طبيعي ، آنها بر اساس نقشه پايه آن عارضه، به چندين طبقه تقسيم شده و ميزان همبستگي محوطه ها با هر طبقه به دست آمد. در مجموع دو نوع الگوي استقرار شناسايي شده است؛ يكجانشين و كوچ نشين. نوع غالب استقرارهاي اين منطقه را محوطه هاي كوچ نشيني تشكيل مي دهند.

Western parts of the Chaharmahal and Bakhtiyari Province (Ardal County) due to containing high mountains, deep valleys and small intermountain plains as well as the placement in the path of the nomads have long been of interest to humans. The nomadic communities of the mountainous regions of Chaharmahal VA Bakhtiyari culturally interacted with the lowland areas of Fars and Khuzestanʹs plain during history. Considering the subsistence pattern of the region, understanding the characteristics of the Neolithic and Chalcolithic periods, their settlement pattern, the impact of environment on the formation and distribution of sites and determining the type of nomads are the issues which will try to address them through this research. To investigate the effect of environmental factors on the Neolithic and Chalcolithic settlements such as altitude, slope, aspect, distance from river, distance from communication paths, and ground structure and the existence of faults in the region were evaluated by statistical methods. To find out the possible relationships between the natural factors and settlement patterns we used digital maps as the basis for the GIS analyses. In general, two types of settlement pattern are identified: permanent and nomadic.