بررسي رابطه‌ي ميان تجارت محصولات كشاورزي و زمين مجازي در ايران

Surveying the relationship between agricultural products trade and virtual land in Iran

زمين يكي از منابع توليدي در بخش كشاورزي است كه كيفيت آن به دليل گسترش تجارت خارجي محصولات كشاورزي طي سال‌هاي اخير، تحت تاثير قرار گرفته است. از اين رو تحقيق حاضر به بررسي تاثير تجارت خارجي محصولات كشاورزي بر كاربرد زمين در بخش كشاورزي ايران و ارتباط آن با مباحث پايداري پرداخته است. براي اين منظور ردپاي اكولوژيكي براي كشور ايران طي سال‌هاي 1386-1376 محاسبه شده است. مقادير محاسباتي با شاخص ديگري تحت عنوان ظرفيت زيستي كه بيان‌گر پايداري الگوي كاربرد منابع است، مقايسه شده تا وضعيت پايداري كاربرد منابع در بخش كشاورزي مشخص گردد. هم‌چونين به منظور بررسي تاثير تجارت خارجي بر كاربرد زمين و نقش آن در پايداري، مفهومي با عنوان ردپاي زمين محاسبه شده است. داده هاي مورد نياز شامل متوسط عمل‌كرد محصولات كشاورزي توليد، صادر و وارد شده، ميزان صادرات و واردات محصولات كشاورزي و نيز جمعيت ايران طي دوره‌ي مورد بررسي است كه از منابع آماري مختلفي جمع‌آوري شده است. نتايج به‌دست آمده نشان داد كه شاخص ردپاي اكولوژيكي در سال‌هاي مورد بررسي از ظرفيت زيستي بزرگ‌تر است، كه به معناي وجود ظرفيت توليدي بالقوه در بخش كشاورزي ايران است. اما مقدار فزاينده‌ي شاخص فوق بيان‌گر حركت ايران به سمت ناپايداري است. اين ناپايداري به وسيله‌ي زمين مجازي موجود در ردپاي زمين تشديد مي گردد. بنابراين پيش‌نهاد مي‌شود هنگام تدوين برنامه هاي توسعه‌ي بخش كشاورزي، به مباني توسعه و كشاورزي پايدار توجه بيش‌تري شود و برنامه هايي كه با مباني كشاورزي پايدار سازگاري بيش‌تري دارد در دستور كار قرار گيرد.

Land is one of the natural resources in agricultural sector that its quality is affected by promotion of foreign trade. This article surveys the effect of foreign trade on land usage and its relation with sustainability. For this purpose, ecological footprint is calculated for the period of 1971-2007 and compared with biological capacity index that show sustainability a resource usage pattern, to obvious the sustainability status. Also, a concept called land footprint is calculated to survey the effect of international trade on land usage. The necessary data contain average yield of produced, exported and imported agricultural goods, amount of their exported and imported and also Iran’s population and are collected from various sources. The results indicated that, ecological footprint (EF) is greater than biological capacity in studied years. It means that there is potential production capacity in agricultural sector in Iran. But EF is multiplier that indicates no sustainability approach of Iran. This status will be intensification by virtual land of land footprint. So the developed programs should be directed based on sustainability and compatible with sustainable agriculture.