رهنمودهاي نظريه ‌بازي‌ها براي حكمراني پايدار منابع آبي مشترك (مطالعه موردي: مناقشه آبي درياچه اروميه)

Game theoretic insights for sustainable common poll water resources governance (Case study: Lake Urmia water conflict)

محدوديت موجودي قابل برداشت و اشتراك در حق بهره‌مندي از منابع آبي مشترك، زمينه‌ساز افزايش رقابت و بروز مناقشه بين ذي‌نفعان مي‌‌شود. در چنين شرايطي، معمولاً آنان با ترجيح‌دادن منافع شخصي كوتاه‌مدت و بدون در نظر گرفتن پيامدهاي جانبي رفتارشان، به بهره‌برداري بيش از اندازه بهينه روي مي‌آورند كه ضمن به بار آوردن خسارات محيط‌زيستي، در بلندمدت، موجب زيان خودشان نيز مي‌شود. نظريه ‌بازي‌ها، ابزار مناسبي براي بررسي رفتارهاي غيرهمكارانه ذي‌نفعان و نتايج ناشي از آن در چنين مناقشاتي به شمار مي‌رود. در اين پژوهش، از طريق تحليل استراتژيك تعاملات ذي‌نفعان منابع آبي حوزه آبريز درياچه اروميه به كمك يكي از مدل‌‌هاي غيرهمكارانه نظريه‌بازي‌ها موسوم به مدل گراف براي حل مناقشه، توصيه‌هايي براي حل اختلاف بين آن‌ها‌‌‌‌ و سياست‌گذاري و حكمراني پايدار منابع آبي مشترك اين حوزه ارايه شده است. بر اساس نتايج اين تحقيق، از ديدگاه استراتژيك، عامل اصلي بروز بحران درياچه اروميه، رفتار مبتني بر عقلانيت فردي ذي‌نفعان است. اين امر، موجب تمركز آنان بر افزايش منافع اقتصادي فعاليت‌هاي كشاورزي و غفلت از پيامدهاي محيط‌زيستي و اقتصادي- اجتماعي ناشي از نابودي درياچه شده است. به‌ طوري ‌كه هم‌ اكنون، اصرار همه ذي‌نفعان به افزايش برداشت از منابع آبي مشترك و محدود بالادست حوزه، دستيابي به راه‌حل همكارانه را دشوار كرده است. نتايج به‌دست‌آمده نشانگر آن است كه جلوگيري از تداوم وضع موجود و رهايي از بن‌بست كنوني، مستلزم دخالت فعال هييت‌دولت به‌منزله تصميم‌گيرنده ارشد حاكميتي و ملزم‌كردن ذي‌نفعان به توقف طرح‌هاي ايجادكننده حقابه جديد در حوزه است.

The nature of common poll water resources is limited in extractable yield and shared in benefits right which causes in increase of competition and conflict between beneficiaries. In such situations, by preferring individual short-term benefits and ignoring the consumption externalities, they may do overuse which lead to environmental tragedy as well as their own long-term losses. Game theory is a valuable tool to study non-cooperative behaviors of beneficiaries and its consequences in such conflicts. In this paper, by examining strategic interactions between Lake Urmia basinʹs stakeholders through to one of the non-cooperative game theory models named graph model for conflict resolution, some policy insights were proposed to resolving conflict and to reach sustainable common poll water resources governance. Base on the results, from a strategic view point, Lake Urmia crisis mainly rooted in individual rationality based behaviors of beneficiaries. As a result, they focused on increasing economic benefits from agricultural activities while socio-economic and environmental consequences of Lakeʹs degradation were ignored. Recently, as all of parties persist on increasing their shares from common poll resources of the basinʹs upstream, a cooperative solution may be seen out of reach. Nevertheless, results implied that moving out of status quo and deviating current deadlock can only occur through strong interference by the central government, as a super player of this conflict, who should force the parties to stop their upstream new developments.