بررسي اثر سياست‌هاي اقتصادي بر تنظيم بازار سيب‌درختي در ايران

the impacts of economic policies on apple market regulation in iran

سيب درختي از جمله كالاهاي اساسي، توليدي بخش‌هاي كشاورزي و نهاده مورد فرآوري بخش صنعت است كه در سال‌هاي اخير مصرف آن از رشد بالايي برخوردار بوده است. توليد و فرآوري اين محصول كشاورزي مهم كه در بين ميوه‌ها نقش زيادي در سبد مصرفي خانوارها دارد، همچنين سطح زيركشت باغات سيب كشور بيش از 170هزارهكتار و نزديك به دوميليون و هفتصد هزارتن توليد، اهميت زيادي در اشتغال و درآمد كشاورزان باغدار كشور دارد. بررسي صورت گرفته نشان داد كه در ساليان دهه 1380 دولت همواره دغدغه تامين و توزيع سيب درختي در ايام آخرسال را داشته و بر اين اساس در نيمه دوم سال باتوجه به برآورد كارشناسان از توليد و عرضه محصول سيب درختي كشور، برنامه‌ريزي و سياستگذاري براي تنظيم بازار سيب درختي را انجام داده است. عمده سياست‌هاي دولت از طريق «تعيين قيمت تضميني خريد انواع سيب درختي»،‌ «ذخيره‌سازي سيب درختي»،‌ «استفاده از نرخ تعرفه فصلي»،‌ پرداخت تسهيلات با نرخ سود حمايت شده براي ايجاد و باسازي باغات سيب كشور»، «توزيع وسيع محصولات سيب ذخيره شده از محل توليدات داخلي و وارداتي به قيمت مصوب در مناطق مختلف كشور در ايام آخر سال»، «حمايت از سرمايه‌گذاري در ايجاد واحدهاي فرآوري سيب درختي با پرداخت تسهيلات ارزي و ريالي»، «پرداخت جايزه صادراتي به صادركنندگان ميوه تازه سيب درختي و فرآورده‌هاي آن» و... اعمال شده است. بررسي اثر سياست‌هاي تنظيم بازار دولت در زمينه سيب درختي و فرآورده‌هاي آن بر توليد، تجارت و مصرف اين كالاها در ايران نشان داد كه اين سياست‌ها اثر زيادي بر افزايش توليد به ويژه در توليد محصول باغ‌هاي سيب كشور داشته و توليد و مصرف اين ميوه اساسي و مهم كه باتوجه به شناخت ارزش‌هاي غذايي روز به روز بيشتر مورد اقبال قرار گرفته، عمدتا از محل توليدات داخل تامين شده است. همچنين مصرف اين محصول در سال‌هاي اخير افزايش يافته و اين افزايش همراه با افزايش توليد سيب درختي در كشور بوده است. در اين بين اگرچه سياستهاي دولت براي افزايش توليد و به تبع آن مصرف سيب درختي در كشور افزايش زيادي داشته و سياست‌هاي اتخاذي دولت در افزايش توليد موثربوده اما متاسفانه اين سياست‌هاي در بخش بازرگاني به خصوص بازرگاني خارجي و صادرات اين محصولات موفق نبوده است. چراكه باوجود جايگاه سوم در توليد سيب درختي در جهان، رتبه ايران در صادرات اين محصول در سال 1387رده بيست و نهم بوده است. ضمن آنكه نظام تهيه، تدارك و عرضه سيب درختي در كشور عمدتا به‌صورت سنتي با فعاليت گسترده دلالان شامل سلف خران، بنكداران، عمده‌فروشان و خرده‌فروشان با قيمت كم، محصول سيب درختي توليد كشاورزان را خريداري و با قيمت بالايي آن را به مصرف‌كنندگان عرضه مي‌دارند. ضمن آنكه بخش اعظم محصول توليدي به‌صورت سنتي درجه‌بندي، بسته‌بندي و در نهايت به بازارهاي داخلي و جهاني عرضه مي‌شود. البته مشكلات مربوط به بازرگاني داخلي (نظام توزيع كالا و خدمات) و بازرگاني خارجي (صادرات و واردات كالاها و خدمات) تنها مربوط به محصول نمي‌باشد و براي بيشتر كالاها و خدمات در كشور به خصوص كالاهاي صادراتي، كم و بيش اين مشكلات وجود دارد. در هرحال بايد توجه داشت كه بازرگاني موتور رشد توليد كالاها و خدمات به خصوص محصولات كشاورزي، در كشور است و تا زماني كه اين بخش اصلاح نشود، حتي باوجود فعاليت گسترده براي افزايش توليد و رشد بسيار مطلوب توليد سيب درختي دركشور، بهبود نظام تهيه، تدارك و توزيع سيب درختي در كشور بهبود نخواهد يافت. بررسي نظام تهيه، تدارك و توزيع سيب درختي و فرآورده‌هاي آن نيز اين موضوع را بخوبي نشان داد كه علي رغم اتخاذ سياستهاي مناسب براي افزايش توليد سيب درختي، عدم اتخاذ سياست‌هاي مناسب براي اصلاح نظام بازرگاني، موجب عدم موفقيت در عرضه محصول به مصرف‌كننده داخلي و همچنين صادرات محصول به ساير كشورها شده است.