بررسي تركيب‌هاي فرّار سه گياه دارويي خودرو (تيره نعناعيان) در شهرستان كاشمر

Investigation on volatile compounds of three growing wild medicinal plants (Labiateae Fmily) in the city of Kashmar

به‌منظور كسب دانش از رفتار گياهان در محيط آلوده (خاك، آب و هوا) به عناصر معدني، از اندام هوايي سه گياه خودرو (از خانواده لابياته)، به نام‌هاي علمي Eremostachys macrophylla Monthbr & Auch.، Salvia leriifolia Benth. و Teucrium polium L. و نام‌هاي فارسي به‌ترتيب سنبل بياباني، مريم‌گلي و كلپوره از شهر كاشمر (استان خراسان رضوي، منطقه آلوده به معدن آهن، ده‌زمان) جمع‌آوري شدند و اسانس آنها با روش تقطير با آب (طرح كلونجر) تهيه و با دستگاه كروماتوگرافي گازي متصل به طيف‌سنج جرمي GC/MS تجزيه شدند. 21 تركيب در اسانس گياه سنبل بياباني (اسانس بي‌رنگ با ميانگين بازده 03/0% از 2 تكرار) شناسايي گرديد كه 92% كل اسانس را تشكيل مي‌دادند. تركيب عمده آلفا-پينن (1/60%) بود. در گونه مريم‌گلي 12 تركيب (97% كل اسانس) شناسايي شد. تركيب‌هاي عمده عبارت از آرتميزيا كتون (9/62%) و كوبنول (4/9%)، (از مجموعه 4/0%-اسانس بي‌رنگ با بوي نافذ و 3/0%- اسانس سبز كم رنگ- با 2بار تكرار) بودند. از گياه كلپوره، 14 تركيب (8/98% كل اسانس) شناسايي شد كه تركيب‌هاي عمده 1،8-سينيول (7/21%)، سيس-كريزانتنول (8/13%)، كريزانتنون (6/13%) و 3-توجوپسانون (7/11%)، (از 2/0% اسانس زرد مايل به سبز رنگ) بودند. مقايسه درصد اسانس‌ها و تركيب‌ها نشان داد كه جنس گياه سنبل بياباني نسبت به دو جنس ديگر رفتار متفاوتي دارد. با توجه به منطقه جمع‌آوري يكسان، سه جنس متفاوت از يك خانواده و قدرت جذب متفاوت گياهان از نظر برخي عناصر موجود در خاك و نيز تغيير در متابوليت‌هاي ثانويه (در مسير بيوسنتز)، انتظار مي‌رفت نتايج كاملاً متفاوتي بروز نمايد، اما در اين تحقيق دو جنس اخير رفتار نسبتاً مشابهي نسبت به محيط نشان دادند.

In order to gain knowledge on behavior of plant species in environments contaminated to mineral elements, the shoots of three wild species including Eremostachys macrophylla Monthbr & Auch, Salvia leriifolia Benth. , and Teucrium polium L., from Labiateae family were collected from the city of Kashmar and their essential oil was extracted by hydro distillation method and analyzed by GC/MS. In the oil of Eremostachys macrophyla, 21 compounds were identified, forming 92% of total oil. The major compound was ?-pinene (60.1%). In the essential oil of Salvia leriifolia, 12 compounds (97% of total oil) were identified. Artemisia ketone (62.9%) and cubenol (9.4%) were identified as the major compounds. Fourteen compounds (98.8% of total oil) were identified in the oil of Teucrium polium including 1,8-cineole (21.7%), cis-chrysanthenol (13.8%), chrysanthenone (13.6%) and 3-thujopsanone (11.7%), as the major compounds. The comparison of oil percentage and also compounds showed that Eremostachys behaved differently compared to other two genera. With regard to the same collection area, three different genera from one family with different absorption ability in terms of some of the elements in the soil and also changes in secondary metabolites (in the biosynthetic pathway), it was expected that quite different results would be obtained but in this study, the two mentioned genera showed relatively similar behavior to the environment.