بررسي تغييرات كمّي و كيفي اسانس گياه Artemisia sieberi Besser و ارزش اقتصادي آن در مناطق قرق و چرا

Study on quantity and quality of essential oils of Artemisia sieberi Besser in grazed and ungrazed rangelands

اسانس حاصل از اندام هوايي گياه درمنه دشتي (Artemisia sieberi Besser) در دو منطقه قرق و چرا، از نظر ميزان و درصد تركيب‌هاي شيميايي موجود در آن مورد بررسي قرار گرفت. به‌منظور نمونه‌برداري از اين گياه در فصل ابتداي گلدهي در مهرماه 1389 در رويشگاه‌هاي احمدآباد در شهرستان دامغان واقع در استان سمنان دو منطقه قرق و چرا در مجاورت يكديگر انتخاب شدند. در هر يك از مكان‌ها، 5 نمونه گياهي از سرشاخه‌هاي گلدار گياه به‌صورت تصادفي جمع‌آوري شد. پس از خشك شدن نمونه‌هاي گياهي در هواي آزاد، استخراج اسانس به روش تقطير با آب انجام گرديد. اسانس استخراج شده توسط دستگاه گاز كروماتوگرافي (GC) و گاز كروماتوگرافي متصل به طيف‌سنج جرمي (GC/MS) بررسي و بعد اجزاي آن شناسايي گرديد. نتايج حاصل از تجزيه واريانس بازده اسانس، عدم وجود اختلاف معني‌دار بين مناطق قرق و چرا را نشان داد. در منطقه قرق كامفور (0/48%)، 1،8-سينيول (0/16%)، كامفن (3/10%) و در منطقه چرا كامفور (8/51%)، كامفن (9/10%) و 1،8-سينيول (5/9%) از تركيب‌هاي عمده بودند. نتايج حاصل از آناليز داده‌ها به كمك نرم‌افزار SPSS نشان داد كه درصد تركيب توجا-2و4 (10) دي‌ان در سطح 05/0 و آلفا-ترپينيول در سطح 01/0 در دو سايت مطالعاتي تفاوت معني‌داري را نشان دادند. ساير تركيب‌ها در دو منطقه قرق و چرا، تفاوت معني‌داري را نشان ندادند. همچنين مقايسه ارزش اقتصادي اسانس در يك هكتار و كل منطقه قرق و چرا نشان داد كه چرا باعث كاهش بازده اقتصادي اسانس شد.

The essential oil yield and chemical composition of the aerial parts of Artemisia sieberi Besser were investigated in two sites of grazed and ungrazed rangelands. Plant sampling was performed from 2 sites in Ahmadabad, located in Semnan province at the beginning of flowering stage in October 2010. The samples of inflorescences of plants were collected from 5 random points of each site. Then, air-dried parts of the plants were subjected to hydrodistillation using a Clevenger-type apparatus. Analysis and identification of chemical composition of the essential oils were performed by GC and GC/MS. There was no significant difference between the oil yields of Artemisia sieberi in 2 investigated sites. In ungrazed and grazed sites, the main components of essential oils were respectively, Camphor (48/03%), 1,8-Cineole (15/96%), Camphene (10/32%) and Camphor (51/82%), Camphene (10/86%), 1,8-Cineole (9/52%). According to the results, significant differences were recorded for Thuja-2,4(10)-diene (p < 0.05) and ? –Terpineol (p < 0.01) between two studied sites. No significant differences were observed for the percentage of other componenets between 2 investigated sites. Also, comparison of the economic value of oil in one hectare with total area of the grazed and ungrazed rangelands showed that garzing caused a reduction in economic efficiency of oil.