تبيين رياليستي منازعه بين‌المللي قدرت در سوريه و پيامدهاي آن براي امنيت جمهوري اسلامي ايران

A Realist Explanation of the International Conflict in Syria and Its Consequences for the Security of the Islamic Republic of Iran

زماني‌كه دومينوي سقوط سران كشورهاي عرب از تونس آغاز شد، پيش‌بيني رسيدن اين موج به سوريه و ايجاد منازعه اي گسترده در سطوح مختلف داخلي، منطقه اي و فرامنطقه اي دشوار بود، اما با گذشت اندك زماني پس از گسترش اعتراضات در سوريه، تلاش بازيگران مختلف براي جهت‌دهي تحولات به نفع خود آغاز و منازعه تمام عياري در اين نقطه حساس از خاورميانه ميان بازيگران مختلف منطقه اي و فرامنطقه اي شروع شد. با توجه به وابستگي متقابل امنيتي جمهوري اسلامي ايران و سوريه بررسي چرايي شكل گيري اين منازعه و نيز تاثير آن بر امنيت ملّي جمهوري اسلامي ايران حايز اهميت است. سوال پژوهش اين است كه علل شكل گيري منازعه بين المللي (در سطح منطقه اي و فرامنطقه اي) در سوريه و تاثيرات آن بر امنيت ملّي جمهوري اسلامي ايران چيست؟ در پاسخ به بخش نخست پرسش، اين پژوهش بيان مي دارد كه علت شكل گيري منازعه ميان كشورهاي منطقه اي و فرامنطقه اي در سوريه دنبال شدن الگوهاي رفتاري ناشي از ساختار آنارشيك (ترس، بقامحوري و قدرت‌طلبي) بوده كه با ايجاد منافع متعارض و به هم زدن موازنه قوا سبب‌ساز منازعه مي گردد. براي بررسي تبعات سقوط بشار اسد(بخش دوم سوال)، از مفهوم تهديد وجودي «باري بوزان» بهره گرفته شده و بيان مي گردد اين مساله مي تواند با تاثيرگذاري منفي بر عمق استراتژيك خارجي و نظامي جمهوري اسلامي ايران و نيز تغيير موازنه قوا به ضرر آن، زمينه‌ساز تهديدي وجودي گردد. چون در اين پژوهش مجال بررسي منافع تمامي بازيگران بين المللي درگير در منازعه سوريه وجود ندارد، با استفاده از سطوح تحليل «پاتريك مورگان» (سطوح منطقه اي و نظام بين‌الملل)، منطق قدرت هاي كم‌شمار «كنت والتز» و نيز دولت‌‌محوري مورد تاكيد در نظريه رياليسم، تنها رفتار چهار بازيگر قدرتمند در اين دو سطح (آمريكا و عربستان به عنوان طرفداران تغيير وضع موجود در سوريه و روسيه و جمهوري اسلامي ايران به عنوان كشورهاي طرفدار حفظ وضع موجود) مورد بررسي قرار گرفته است.