تعيين عوامل موثر بر توابع توليد اقليمي جو ديم و تحليل حساسيت آن در مناطق سرد و نيمه‌‌سرد استان لرستان

Determination of effective parameters on climate production functions for rainfed barley and sensitive analysis at cold and semi-cold regions of Lorestan province

شناخت عوامل موثر و برنامه‌ريزي براي مديريت آنها و هماهنگ‌سازي عمليات زراعي با روند تغييرات عوامل موثر، منجر به بهبود شرايط توليد و پيش‌بيني دقيق‌تر توليد خواهد شد. رشد محصولات و توليد آنها در شرايط ديم، تابعي از تغييرات عوامل اقليمي است. بدين منظور، آمار 25 عامل هواشناسي دسته‌‌بندي شده همراه با آمار زراعي عملكرد جو ديم در شهرستان‌‌هاي الشتر، خرم‌‌آباد، اليگودرز و بروجرد به عنوان نمونه مناطق سرد و نيمه‌سرد استان لرستان براي سال‌‌هاي زراعي 85-1377 به كار گرفته شد. با استفاده از تجزيه عليت، ضريب همبستگي به دو بخش اثرات مستقيم و غيرمستقيم تفكيك شد. نتايج حاصل از هر يك از توابع توليد اقليمي نشان‌‌دهنده نقش بارز كمبود فشار بخار دوره رشد محصول در توابع توليد است. مدل‌هاي محلي نياز به داده‌‌‌‌هاي ورودي كمتري دارند ليكن مدل منطقه‌‌‌اي نيازمند داده‌‌‌‌هاي اقليمي بيشتري است. با تعيين شاخص بهره‌‌‌‌وري بارش در تمام اين مناطق طي 8 سال زراعي، بيشترين، كمترين و ميانگين بهره‌‌وري بارش به ترتيب 3/0، 15/0 و 224/0 كيلوگرم بر مترمكعب بارش به دست آمد كه ميانگين آن حدود 6 درصد از ميانگين كشوري (239/0 كيلوگرم بر مترمكعب بارش) كمتر مي‌باشد. نتايج تحليل حساسيت نشان داد كه دماي حداكثر، ساعات آفتابي، دماي حداكثر مطلق و كمبود فشار بخار اشباع دوره رشد، حساس‌ترين عامل اقليمي هستند. توابع توليد اقليمي ابزار مناسبي براي پيش‌بيني عملكرد بوده و مي‌تواند در فرآيند تصميم‌گيري براي بهبود فعاليت‌هاي زراعي ديم به كار رود.

Identifying of effective parameters and planning for their management and coordinating agronomic operation with trend changes of effective parameters leads to improving production baseline and prediction for future. Plant growth and crop production under rainfed is a function of changes in climatic factors. In order to determination of climate-yield production functions, analyzed eight crop seasons data (1998-2006) of 25 climate parameters and rainfed barley grain yields of four cold and semi-cold regions of Lorestan province. These regions were including Aleshtar, Khoram-Abad, Aligodarz and Boroujerd. By path analysis method, correlation coefficient separated to direct and indirect effects. Results showed that in local and common models of production functions, the role of crop season vapor pressure deficit is very important. The local models necessary small input data but common model need more input data. Rain water productivity of all regions determined for eight crop seasons, and amounts of maximum, minimum and average of rain water productivity were 0.3, 0.15 and 0.224 kg per cubic precipitation, which its average was 6 percent lower than national average (0.239 kg.m-3). The maximum temperature, sunshine, absolute maximum temperature and crop season vapor pressure deficit parameters were the most sensitive parameters on grain yield prediction. We conducted the climate-yield models are useful tools to predict rainfed barley yield and so to assist managers and farmers for making decisions in rainfed agronomic activity under climate parameters changes.