تطور نظريه مقولات از ارسطو تا ابن سينا

Development of the Theory of Categories from Aristotle to Ibn Sina

نگاه ارسطو به مقولات، صرفاً نگاهي زبان شناختي نيست، تقسيم چهارگانه وي از موجودات و ذكر ويژگيهاي وجود داشتن در موضوع و گفته شدن به موضوع در كنار هم حاكي از نگاه هستي شناسانه وي به مقولات ميباشد. مقولات نزد ارسطو دريچه‌هاي ارتباطي عين و ذهن هستند. وي در همبستگي انديشه با واقعيت، مسيله مقولات را مطرح ميكند. بنابرين قواعد منطق ارسطو علاوه بر اينكه تحليل شكلهاي انديشيدن است، هدف آن شناخت واقعيت است؛ آنگونه كه در ذهن انسان بازتاب دارد. طرح مقولات در آثار منطقي ارسطو دريچه يي براي ورود ذات گرايي در منطق و تسلط متافيزيك ارسطويي بر منطق وي ميباشد؛ امري كه منطق ارسطو را در ارايه و تحليل بسياري از قضايا و قياسات ناتوان و جنبه معنايي اين منطق را در مقايسه با جنبه صوري آن پررنگتر مينمايد. نظريه مقولات تا پيش از ابن سينا همچنان در كتب منطقي حضور داشته است. وي در موارد مختلفي از كتاب مقولات شفا به اين نكته كه جاي بحث از مقولات در منطق نيست، اشاره كرده و در منطق اشارات آن را كنار ميگذارد. برخلاف ارسطو، بيتوجهي ابن سينا به مقولات ميتواند بيانگر صوري سازي منطق و عدول از ذات‌گرايي و معنا گرايي ارسطو تلقي شود.

Aristotle’s view of categories is not a merely linguistic one. His four-fold division of existents and referring to the features of being in the subject and being told in terms of the subject alongside each other indicate his ontological view of categories. In his eyes, they are the windows linking subject and object to each other. He poses the issue of categories to bring thought and reality together. Therefore, the goal of the laws of Aristotelian logic, in addition to analyzing the forms of thinking, is to explain the knowledge of reality as it is reflected in the human mind. The discussion of categories in Aristotle’s logical works functions as a window to the entrance of essentialism in logic and the dominance of Aristotelian metaphysics on his logic. This aspect weakens Aristotle’s logic in presenting and analyzing many propositions and syllogisms and makes the semantic aspect of this logic more prominent in comparison to its formal aspect. The theory of categories existed in logic books before Ibn Sina. In several cases in the book of categories of al-Shifa, he mentions that there is no place for the discussion of categories in logic and puts it aside in the logic section of al-Isharat. Unlike Aristotle, Ibn Sina’s heedlessness of categories can reveal formalization in logic and its deviation from Aristotle’s essentialism and semanticism.