نظريه آيكونوگرافي و روند جداسازي سرزمين‌هاي ايراني در قرن نوزدهم

Expounding the Theory of Iconography in the Separation of Iranian Territories in 19th Centry

آيكونوگرافي(1)، نظريه‌اي هويت‌گرايانه در مباحث جغرافياي سياسي است كه بر نقش نيروهاي معنوي در بقاي كشور بيش از ساير نيروها اهميت قايل است و در دوره‌هاي ضعف يك كشور نمود بيشتري مي‌يابد. ايران كه در قرن نوزدهم بسيار ضعيف بود، براي تحكيم بقاي خود وسيله‌اي نداشت، و از سوي قدرت‌هاي برتر جهاني (روسيه و بريتانيا) مستقيماً تهديد مي‌شد. رقابت اين دو قدرت در بازي بزرگ، سراسر سرزمين‌هاي ايراني را در بر گرفت و در نهايت در اثر نبردها، تحميل قراردادها، فشارهاي سياسي، اقتصادي و ژيوپليتيك قدرت‌ها، بسياري از اين سرزمين‌ها از ايران جدا شدند. در اين پژوهش با مراجعه به كتاب ناسخ‌التواريخ به عنوان يك اثر معتبر دوره قاجاريه، ضمن اشاره به مناسبات سرحدات ايراني با حكومت مركزي، به برخي درخواست‌هاي آنان براي باقي ماندن در تنه اصلي كشور از ديدگاه آيكونوگرافي مي‌پردازيم. نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهد سرزمين‌هاي ايراني در نتيجه رقابت و توسعه‌طلبي قدرت‌ها از كشور جدا شده است.

Iconography is an identity- oriented theory in political geography that emphsizes ideational forces in a sates’s survival more than other forces, and it is more reperesented in the weakness eras of a country. Iran in 19th centry as a weak country did not have required instrumnets to guarantee its own survival, and had been directly threathened by superpower countries (Russia and Britain). The rivalry of these two superpowers in the great game covered all Iran’s territory, and finally because of wars, imposing contract, social, economic and geopolitical pressures of superpowers most part of the territory was seperated from Iran. In this research, based on Nasekhottavarikh as a valid work of Ghajar era, in addition to the investigation of the relations of frontiers and central government, some of their request to be a part of homehand is investigated. Research findings show that Iran’s terrotories were seperated because of powers’ rivalries and expansionism sentiments, not their tendency to separatism.