انسان كبير و عالم صغير (انسان كامل) در انديشه ملا‌صدرا (ره) و سوابق تاريخي آن

Macranthoropos and Microcosm (Perfect Man) in Mulla Sadra’s Philosophy and its Historical Background

بحث درباره انسان كبير و عالم صغير در مكتب صدرايي است و انسان بعنوان «عالم صغير» با عالم خارج بعنوان «انسان كبير» تطبيق و مقايسه ميشود. براي اينكه بهتر بتوانيم در آثار صدرالمتالهين شيرازي (ره) به بررسي اين موضوع بپردازيم ناگزير به ذكر مقدماتي هستيم. از آن جمله بايد دانست كه ملا‌صدرا انسان را از چه منظر و با چه پشتوانه فكري مورد مطالعه قرار ميدهد و نيز‌ سابقه اين بحث در مكاتب ديگر چگونه ميباشد. بحث در اين مقاله در ساحت علم آنتروپولوژي نميباشد كه انسان را از چهار زاويه انسا‌نشناسي فيزيكي، باستانشناسي، زبانشناسي و انسانشناسي فرهنگي مطالعه ميكند، بلكه سوال اينستكه آيا اساساً در تاريخ فلسفه چيزي تحت عنوان انسان كبير و عالم صغير يافت ميشود يا نه و نيز از آنجهت كه ملا‌صدرا را نه صرفاً بعنوان يك فيلسوف عقلگرا بلكه بعنوان يك فيلسوف متاله ميشناسيم آيا در كتاب و سنت در اين خصوص مطلبي خواهيم يافت؟ گذاري نيز در عرفان خواهيم داشت كه اين منظر نقشي اساسي در شناخت نگرش صدرا به انسان دارد و شايد بتوان گفت بدون بررسي صبغه عرفاني كه در حكمت متعاليه مشهود است، نميتوان انسان را از نظر ملا‌صدرا مورد شناسايي قرار داد.

The issue of macranthropos and microcosm is discussed in Sadrian Philosophy. Here, man is compared as the “microcosm” with the external world as the “macranthropos”. In order to grasp a better understanding of this topic in Mulla Sadra’s works, we have to pay attention to certain preliminary points. For example, we should learn from which perspective and based on which philosophical thought Mulla Sadra studies man. The knowledge of the background of this topic in other schools is also necessary in this regard. This paper does not deal with this issue in the field of anthropology, which studies man from the four dimensions of physical anthropology, archeology, linguistics, and cultural anthropology. Rather, the question here is whether there exists essentially anything under the title of macranthropos and microcosm in the history of philosophy. That is why we recognize Mulla Sadra not merely as a rationalist philosopher, but as a theologian (muti’allih) philosopher. A related question here is whether there exists anything in this regard in the Book and Sunna. This paper will also cast a glance at gnostics’ related ideas because they play an essential role in our understanding of Mulla Sadra’s view of man. Perhaps, one can claim that without following a gnostic approach, which is apparent in the Transcendent Philosophy, we cannot learn about Mulla Sadra’s view of this issue.