اصول انسانشناسي ملا‌صدرا

Principles of Mulla Sadra’s philosophical Anthropology

اغلب اهل تحقيق و تامل درباره حكمت متعاليه، به موضوع انسانشناسي خاص ملاصدرا، تنها از منظر كتاب نفس اسفار اربعه (كتاب چهارم، سفر چهارم) پرداخته‌اند وبه تقريرات صدرالمتالهين در‌ آن كتاب و نسبتي كه با مباحث نفس فلاسفه و حكماي پيشين داشته ـ‌ ‌و خود ملاصدرا آن مباحث را در سرتاسر كتاب نفس اسفار آورده است‌ـ بسنده كرده‌اند كه خود نوعي ترجمه است تا تحقيق و شاهد موضوع فقدان اثر و يا آثاري مستقل و مرجع تحقيقي در زمينه انسانشناسي حكمت متعاليه است. در اين مقاله با نگرش به تماميت و كليت و جامعيت حكمت متعاليه و مشي حكمي و فلسفي ملاصدرا، و با بهره‌مندي از آثار و روش‌شناسي ويژه صدرالمتالهين، تلاش خواهيم كرد اصول انسانشناسي ملاصدرا را مورد پژوهش قرار دهيم. پرسش و پژوهش در باب انسانشناسي خاص ملاصدرا و حكمت متعاليه، مسيله اصلي و موضوع اساسي اين مقاله است و غرض از اين پژوهش عبارتست از: اولاً، فهم و درك بهتر و عميقتر مقوله انسانشناسي در حكمـت متعالـيه، ثـانـيـاً، تبيـين نسـبت اجـزا ديـگـر حكمت متعاليه با موضوع انسانشناسي، ثالثاً، استنباط و استخراج مضامين و مفاهيم و معاني حكمي و فلسفي و بتعبير ديگر حقايق وجودي انسانشناسي براي بهره‌مندي و استفاضه در مسير سير كمال آدمي در دوران كنوني و آتي، و رابعاً، طرح و پيشنهاد اصول و قواعدي كه در شناخت شاكله اصلي انسانشناسي ملاصدرا مي‌تواند موثر افتد.

Most of the people who are involved with research on the Transcendent Philosophy have dealt with Mulla Sadra’s specific anthropology merely within the framework of the book “Soul” of al-Asfar al-arba’a (4th book, 4th journey). They have, in fact, limited themselves to his explanations in that book and their relation with early philosophers’ discussions of the soul. Mulla Sadra himself has referred to them all through al-Asfar’s book of Soul, which is itself a kind of translation rather than a research book and source of reference for the issue of absence of effect. Neither is it an independent work or research reference on the anthropology of the Transcendent Philosophy. In this paper, based on a comprehensive and general study of the Transcendent Philosophy and Mulla Sadra’s philosophical method, as well as through resorting to his particular works and methodology, the writer has tried to explore his anthropology. The main purpose of this inquiry is, firstly to develop a deeper and more thorough understanding of philosophical anthropology in the Transcendent Philosophy, secondly, to explain the relations between Mulla Sadra’s philosophical anthropology and the other parts of his philosophy; thirdly, to infer and derive the related philosophical terminology, concepts, and meanings and, in other words, the ontological realities of anthropology in order to use them for man’s perfection at present and in future, and, fourthly, to propound a number of principles and laws that can be useful in learning about the fundamental features and elements of Mulla Sadra’s philosophical anthropology.