اختيار: نتيجه منطقي مباني عرفاني ابن‌عربي

Free will as a logical consequence of Ibn Arabi`s mystical principles

ابن‌عربي نظريه‌هاي جبر و تفويض را مردود دانسته، به امرٌ بين‌الامرين مي‌گرايد. وي جبر را موجب تعطيلي شريعت و تفويض را عامل تحديد قدرتِ حق تعالي مي‌داند. ظاهرِ بخشي از كلام وي متضمن جبر است؛ اما با مباني چهارگانه وحدت شخصي وجود، تناكح اسمايي، صورت حق بودن انسان و تجدد امثال و نيز شواهد نقلي قرآني، به اختيار انسان پايبند مي‌ماند. اختيار انسان نسبت به اراده حق، همچون وجود انسان نسبت به خدا، جنبه ظاهري، تبعي، تشاُنّي و صوري دارد. وي با اقتراح اين مسيله، بين اراده انسان با توحيد افعالي و اراده مطلق الهي سازگاري برقرار مي‌كند. همچنين با طرح نظريه «وجود افعال از خدا و تعين آنها از ناحيه عبد» از نظريه كسب اشاعره فاصله مي‌گيرد و دلايل بسياري بر ردّ آنها ارايه مي‌نمايد.

Ibn Arabi, rejecting determinism and absolute free will, agrees with the middle position. For him, the former would lead to uselessness of Divine religion and the latter to limitedness of Divine power. Though some of his speeches formally support determinism, his four principles of the individual unity of being, Names wedding, human state of being the face of Truth and his references to some holy verses make his real view on the middle position clear. Human will in relation to Divine will can be regarded as a shadow and an appearance only. In this way, Ibn Arabi harmonize human free will with absolute will of God. In addition, he presented his theory of Divinty existence of acts and their modification by the servants and, therefore, stand in a considerable distance from Asharites.