بررسي و تحليل نظريه ابن‌عربي در نفي جاودانگي عذاب دوزخيان

A Analitic Study on Ibn Arabi`s View of Temporality of Infernals` Punishment

يكي از بحث‌هاي معادشناسي درباره كيفيت حيات اخروي، مسيله عذاب دوزخي است. ابن‌عربي بر اين باور است كه عذاب دوزخيان ابدي نيست. اگرچه قرآن بر جاودانگي عذاب دوزخي صراحت دارد و مفسران و حكما با دلايل عقلي و نقلي بر جاودانگي عذاب اهل جهنم استدلال كرده‌اند، محي‌الدين با تفسير ويژه‌اي از متون ديني معتقد است ابديتِ دوزخ ملازم با جاودانگي عذاب نيست. وي با تمسك به سبقت رحمت خدا بر غضب او، انس و عادت دوزخي به آتش، فقدان نص بر تعذيب ابدي دوزخي، حسن خلف وعيد، بي‌نيازي خدا از كيفر و انتقام، غلبه فطرت توحيدي بر عذاب، روايتي كه بيانگر روييدن گياه در جهنم است و با تاويل آيات عذاب، درصدد اثبات ادعاي خويش است. در اين پژوهش با استدلال به آيات قرآن و ديدگاه‌هاي متكلمان و حكما بر ابديتِ عذاب دوزخيان، پندار ابن‌عربي مبتني بر گوارا شدن عذاب اهل دوزخ و موقتي بودن عذاب بررسي مي‌شود.

Infernal punishment is regarded as one of the subjects in escatology. Ibn Arabi views infernals` punishment to be temporal. Regardless of Quranic statements on the eternity of infernals` punishment and in spite of the proofs given by commentators and philosophers in the field, Mohyeddin in a special commentary has viewed infernals` punishment as a temporary event. His arguments for the claim has been based upon priority of Divine mercy to His anger, infernal`s familiarity to fire, lack of clear evidence on the eternity of punishment, goodness of a breach of promise of punishment, God`s needlessness of punishment, superiority of monotheist nature to punishment, a tradition dealing with growing plants in the Hell. The paper, relying on the Quranic verses, philosophers and theologian`s views has examined Ibn Arabi`s view in the field.