نظريه و فرهنگ: روش‌شناسي بنيادين تكوين نظريه‌هاي علمي

Theory and Culture: Fundamental Methodology of Evolution of Scientific Theories

روش‌شناسي بنيادين، به‌شيوه كاربرد نظريات نسبت به موضوعات مورد مطالعه آنها نمي‌پردازد، بلكه شيوه شكل‌گيري نظريات علمي را دنبال مي‌كند. هر نظريه براي شكل‌گيري و تكوين تاريخي خود از برخي مباني معرفتي و نيز زمينه‌هاي غيرمعرفتي بهره مي‌برد. مباني معرفتي با آنكه در تكوين تاريخي نظريات دخيل‌اند، ارتباطات منطقي نفس‌الامري نيز با نظريه دارند و اما مبادي وجودي غيرمعرفتي با آنكه با شيوه‌هاي منطقي شناخته مي‌شوند، ربطي منطقي با نظريات علمي ندارند. عوامل وجودي معرفتي و غيرمعرفتي، عواملي هستند كه در حوزه فرهنگ حضور به‌هم رسانده‌اند و به‌همين دليل شناخت ارتباط اين عوامل با نظريات علمي به‌منزله شناخت رابطه نظريه با فرهنگ است. اين مقاله با بررسي نسبت نظريه و فرهنگ، پيامدهاي انتقال نظريات از دامن يك فرهنگ به فرهنگ ديگر را نيز دنبال مي‌كند. مقاله مشتمل بر يك مقدمه و سه بخش است، در بخش اول، ابعاد منطقي و معرفتي نظريات علمي، انواع مباني‌اي كه هر نظريه بر آن استوار است، مسيري كه مباني براي نظريه هموار مي‌كند، روشي كه نظريه در آن به‌كار برده مي‌شود و حوزه‌هايي كه نظريه در آن فعال مي‌گردند، به‌بحث گذارده مي‌شود. در بخش دوم، چگونگي ورود نظريه به حوزه فرهنگ دنبال مي‌شود. زمينه‌هاي وجودي معرفتي و زمينه‌هاي وجودي غيرمعرفتي نظريه و همچنين تعاملي كه نظريه با محيط فرهنگي خود دارد در اين بخش شناسايي مي‌شود. در بخش سوم، به موقعيت نظريات علمي در تعاملات بنيادين فرهنگي پرداخته مي‌شود. نظريات درون‌زا و برون‌زا و چگونگي انتقال يك نظريه از يك فرهنگ به فرهنگ ديگر از مسايل اين بخش است.

Grounded methodology does not study the way of application of theories to the problems under study, but follows the way of development of scientific theories. Every theory in the process of its formation and historical evolution enjoys some epistemic principles as well as non-epistemic grounds. Although epistemic principles are involved in the evolution of the theories, they have an essential logical relationship with the theory as well. However, the existential non-epistemic foundations, although are known through a logical method, do not have a logical relationship with scientific theories. The existential epistemic and non-epistemic factors are the ones meeting each other in the field of culture and this is why the understanding of their relations with scientific theories is tantamount to the understanding of the relationship between theory and culture. The present paper through studying the relationship between theory and culture will try to study the consequences of transfer of theories from one culture to another. This paper has an introduction and three sections: In the first section, attempts have been made to study the logical and epistemic aspects of scientific theories, different kinds of foundations of a theory, the path that the foundations pave for the theory, the method in which the theory is used and the fields in which the theory is active. In the second section, the way of entry of a theory into the field of culture is studied. Attempts have been made to identify the epistemic existential and non-epistemic existential grounds of a theory as well as interaction of a theory with its cultural environment. In the third section, the situation of scientific theories in fundamental cultural interactions is discussed. The indigenous and exogenous theories and the way of transfer of a theory from one culture to another is also discussed in this section. Keywords: Theory, Culture, Fundamental Methodology, Trio-worlds, Epistemic Principles, Existential Principles, Indigenous And Exogenous Theories, Indigenous Science