تحليل توسعه اقتصاد دانش ايران بر اساس سند چشم‌انداز 1404

An Analysis of Development of Iran’s Knowledge Economy on the Basis of 1404 Vision

ايران براي ساخت اقتصاد دانش‌بنيان و كاهش شكاف توسعه خود با كشورهاي پيشرفته، راهي جز «توسعه دانش‌بنيان» ندارد. توسعه دانش‌بنيان، نيازمند «اقتصاد دانش» پويا و بالنده است. سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي اثربخش براي توسعه «اقتصاد دانش ايران»، نيازمند شناخت وضعيت موجود و تحولات آن در مقايسه با ساير كشورها است. بنابراين، در مقاله حاضر تحولات اقتصاد دانش ايران در 15 سال گذشته در مقايسه پويا با كشورهاي منطقه تحليل شده است. در اين راستا، ضمن توسعه چارچوب مفهومي جديد براي اقتصاد دانش، شاخصي تركيبي شامل مولفه‌هاي صنايع دانش، صنايع دانش‌بنيان، جامعه يادگيري، جامعه اطلاعاتي و دولت دانش براي اين مفهوم ساخته شده است. محاسبه شاخص‌ تركيبي با استفاده از داده‌هاي بين‌المللي و نظر كارشناسان نشان مي‌دهد كه وضعيت اقتصاد دانش ايران در 15 سال گذشته بهبود قابل‌توجهي داشته است. به‌طوري‌كه رتبه‌اش در ميان كشورهاي منطقه از 17 در سال1995 به 6 در سال 2010 ارتقا يافته است. البته توسعه مولفه‌هاي اقتصاد دانش متوازن نبوده است. براي حفظ توازن و پايداري در توسعه اقتصاد دانش ايران، بايد ضعف‌هاي زيرساختي در فناوري اطلاعات و دولت دانش از بين برود؛ تجاري‌سازي نتايج تحقيقات و اختراعات توسعه داده شود؛ و سرمايه‌گذاري در تحقيقات و آموزش افزايش يابد. اگر اين ضعف‌ها در طول برنامه‌هاي پنجم و ششم توسعه برطرف شوند، مي‌توان انتظار داشت كه ايران در سال 1404 به مقام اولي منطقه دست يابد.

In order to develop a knowledge-based economy and reduce its gap with the developed countries, Iran has but to adopt the policy of knowledge-based development. Knowledge-based development requires a dynamic and vibrant knowledge economy. Effective planning and policymaking for development of Iran’s knowledge economy requires a proper understanding of the existing situation and its developments compared to other countries. Therefore, attempts have been made in this research to compare the developments of Iran’s knowledge economy with those of the regional countries during the past fifteen years. In this regard, while developing a new conceptual framework for knowledge economy, a combinatory index, including elements of knowledge industry, knowledge-based industries, learning society, information society and knowledge government, was made for this concept. The measurement of the combinatory index on the basis of international data and experts’ views indicates that the condition of knowledge economy in Iran during the past 15 years has considerably improved. In fact, Iran’s rank was upgraded from 17 in 1995 to 6 in 2010. However, the development of components of knowledge economy was not balanced. In order to preserve the balance and sustainability of development of Iran’s knowledge economy, the weaknesses of infrastructures of information technology and knowledge government must be removed; commercialization of research results and innovations must be expanded; and investment in research and education should be increased. If these shortcomings are removed during the fifth and sixth development plans, one can expect Iran to achieve the first rank in the region in 2025. Keywords: Knowledge Industry, Knowledge-Based Industry, Learning Society, Information Society, Knowledge Economy.