بررسي ارزشيابي ملاصدرا از براهين وجود خدا

A Study on Molla Sadra’s Evaluation of the Proofs of the Existence of God

تحليل و بررسي براهين وجود خدا، بخش مهمي از اهتمام و دلمشغولي صدرالمتالهين را در مباحث خداشناسي، به خود اختصاص داده است. ارزشيابي اين برهان‌‌‌ها بر اساس ملاك‌‌‌هاي مختلف، از جمله تلاش‌‌‌هاي ستودني او به شمار مي‌‌‌رود كه كمتر مورد توجه واقع شده است. در اين مقاله، پس از اشاره به عناوين اين برهان‌‌‌ها و بيان دسته‌‌‌بندي‌‌‌هاي مختلف صدرا از آن‌‌‌ها، ملاك‌‌‌هاي ارزشيابي برهان‌‌‌ها معرفي مي‌‌‌شود. سپس، مهم‌‌‌ترين ملاك‌‌‌ها را ـ كه ملاك‌‌‌هاي طرح‌‌‌شده در دانش منطق است و بر اساس آن‌‌‌ها برهان‌‌‌هاي وجود خدا به برهان «ان» و برهان «ان مطلق» و «دليل» تقسيم مي‌‌‌شود ـ تبيين كرده، مستندات آن‌‌‌ها را بيان خواهيم كرد؛ و آن‌‌‌گاه، نشان خواهيم داد كه به لحاظ معيارهاي منطقي، ارزش معرفتي برهان صديقين و ديگر برهان‌‌‌هاي وجود خدا، تفاوتي ندارد.

Inspecting and analyzing the proofs of the existence of God comprises a significant portion of Sadr al Mote’allehin’s concerns and efforts in theological discussions. Evaluating these proofs based on different criteria is from among his praiseworthy efforts, which has also received less attention. The present article will firstly point to the titles of these proofs and explain Molla sadra’s classification of them, and secondly will introduce the criteria of the evaluation of the proofs. Then, the most significant criteria, which are the ones proposed in the science of logic based on which the proofs of God’s existence are divided into the ‘’quiatic’’ proof, ‘’absolute quiatic’’ and ‘’evidence’’ proof, are explained and their documentations are mentioned. Afterwards, it will be indicated that regarding logical criteria, the cognitive (knowledge-related) value of the proof of the righteous is no different from that of the other proofs of God’s existence.