شكل گيري چهره اسكندر در حافظه تاريخي ايرانيان(مروري بر داراب نامه طرسوسي)

The Formation of Alexander’s Image in Iranian Historical Memory(A Review of Tarsusi Darab Nama)

حافظه تاريخي يا حافظه جمعي (خاطره جمعي ) در بين آن بخش از مطالعات تاريخ فرهنگي كه به انديشه و روح مشترك مربوط مي شود، از مطالعاتي است مغفول مانده. اين نوع حافظه در متون تاريخي و ادبي جلوه اي روشن دارد و كافي است به طور مثال با مداقه در كاربرد برخي از اسامي و القاب به صورت‌بندي انديشه و نوع نگاه مشترك بين يك ملت يا ملت هاي جهان رسيد. آنچه در فرهنگ ما راجع به اسكندر مطرح است، از اين نمونه است. اسكندر در فرهنگ ملت ما و برخي فرهنگ هاي ديگر، افسانه و گاه اسطوره اي بي بديل است. شاهنامه به طور مشخص مي تواند از اين نمود حافظه تاريخي راجع به اسكندر پرده بردارد و پس از آن اسكندرنامه نظامي نيز با پرداختي گسترده تر واجد همين اهميت است. افزون بر اين آثار، متن داستاني داراب نامه نوشته ابوطاهر طرسوسي، داستان پرداز قرن ششم هجري ـ قمري نيز، به نوعي، كوششي است براي ايراني كردن و افسانه ساختن از چهره اين جهانگشاي يوناني. بر اين اساس، در متون تاريخي تشبيه عملكرد برخي از پادشاهان ايران به اسكندر را مي توان به صورتي كاملاً معنادار ملاحظه كرد.

Historical memory or collective memory, in studies on cultural history and history of ideas, is often neglected. It is sufficient, for example, look at the names and titles to learn of the common view of a nation. This is true about Alexander’s image in our culture. In our culture and some others, Alexander is a myth and sometimes a unique hero. Shahnameh can demonstrate this historical memory well and other than this book, Nezami’s Eskandar nameh is another example. The narrative text called Darab Name, written by Abou Taher Tartusi, the story writer of the sixth century is an attempt to Iranianize the image of this Greek conqueror. Accordingly, in historical texts the image of some Iranian kings have been assimilate dot Alexander and this has a particular meaning.