جايگاه و نقش استحكامات هيركانيا در منازعات مرزهاي شرقي ساسانيان

The Role of the Hyrcania’s Fortresses in the Struggles on the Easter Sasanian Boarders

هيركانيا (گرگان) از ديرهنگام به سبب دارا بودن موقعيت استراتژيكي و اقتصادي مورد توجه صاحبان و مناديان قدرت بوده است و دولت‌هاي ايراني، به منظور تثبيت جايگاه خويش سعي در استيلا بر اين منطقه داشتند؛ بر اين اساس، موقعيت و كاركرد ايالت هيركاني در عصر ساساني و عملكرد استحكامات اين ايالت براي حكومت‌هاي ايراني در مقابل مهاجمان و قدرت‌هاي شرقي، مسيله مهمي است كه پيگيري آن در عصر ساساني سبب آگاهي از چگونگي نگرش اين دولت ايراني به مرزهاي شرقي ايران، دشمنان اين خطه و اقدامات ساسانيان در مقابل آنها و در منطقه هيركانيا مي گردد. بنابراين، براي پاسخ بدين مسايل، نه تنها از متون تاريخي بهره برداري شد، بلكه از يافته هاي باستان‌شناسان نيز استفاده فراواني گرديد و در بررسي جايگاه هيركانيا و استحكامات آن در قلمرو ساساني و به ويژه در مقابل يورش هاي انيران، بدين نتيجه نايل آمديم كه ساسانيان نيز به تبعيت از سلسله هاي ايرانيِ پيشين نه تنها پايگاه نظامي مهمي در گرگان برپا داشته بلكه به احداث ديواره هاي مستحكم و حصارهاي تدافعي پيچيده و مجهزي اقدام نمودند. در اين ميان، احداث ديواره دفاعي گرگان با استحكامات ويژه سبب پيشگيري از ورود مهاجمان به مرزها شده و با تامين امنيت، موجب رونق بيشتر ايالت گرگان شد. اين ديواره دفاعي نشان مي‌دهد كه ساخت آن نه تنها به منظور يك برنامه اضطراري، بلكه بخشي از برنامه پيچيده شاهنشاهي ساساني بوده كه عامل به-حداكثر رساندن حفاظت از دشت گرگان در قرن پنجم ميلادي به شمار مي‌آمده است.

Hyrcania (Gorgan) has long attracted men of power due to its strategic and economic location. According to historical evidence, the Iranian governments before the Sassanid dynasty, attempted to dominate the region in order to consolidate their power. The Sassanid Dynasty, following the same policy of the former dynasties, not only established an important military base there but also constructed strong defensive walls and intricate and well-equipped fortifications in the region. Based on the related historical texts and the relevant archaeological findings, we have demonstrated that the construction of defensive Gorgan wall with its special fortifications not only prevented attackers from entering into the Iranian territory but also led to the prosperity of Gorgan state that was responsible to endure the security in the area. With the construction of this defensive wall, Hyrcania was considered as an important Sasanian base in the eastern territories. It will be argued that the construction of the defensive wall shows that it was not built merely as an emergency plan, but it was part of a well-calculated and complex plan of the Sassanian Empire and provided maximum protection for Gorgan in the 5th century AD.