وجود و ذات از منظر ابن‌عربي و امام خميني(س)

Existence and Essence in Viewpoints of Imam Khomeini and Ibn Arabi

به اذعان ابن‌عربي و شارحان مكتب او ميان دو ساحت در هرم هستي تفكيك و تمايز برقرار است. ساحتي كه در آن خالق و مخلوق مستدعي وجود يكديگرند و ساحتي كه در آن حق‌تعالي بي‌نياز از وجود است. ساحت نخست را ساحت وجود و ساحت دوم را ساحت ذات مي‌خوانند. در ساحت وجود، خالق طالب مخلوق و رحمان طالب مرحوم و رب طالب مربوب است. الوهيت كه مجمع حقايق اسما است درعين تعالي و ترفع تمام، در به نمايش گذاردن احكام و آثار در پي متعلق است؛ زيرا الوهيت بدون وجود تجليات و اسما، ظهوري از خود ندارد. اما ساحت ذات از نياز به خلق كه همان ساحت وجود است بي‌نياز است. از‌اين‌رو، ذات از وجود مستغني است و وجود تنها با استدعاي اسما كه طالب ظهور آثارشان هستند به‌منصه ظهور نشسته است؛ درحالي‌كه ذات منزه از چنين نيازي است. صدرا ضمن اشاره به مشرب ابن‌عربي و شاگرد او قونوي به اين نكته اشاره مي‌كند، اما ميان وجودي كه حكما آن را به ذات اطلاق مي‌كنند و عرفا آن را ظل ذات قلمداد مي‌كنند از اصل تفاوتي نمي‌بيند. وي در بيان رفع اين تفاوت به حقيقت وجود و مفهوم انتزاعي آن اشاره مي‌كند. از نظر صدرا اين مناقشات كاملاً لفظي و ناشي از خلط مفاهيم است. براي ابن‌سينا نيز مفاهيم وجوب و امكان به‌جاي وجود شاخص ذات و ظهورات است. امام خميني مانند ابن‌عربي با قبول تعالي ذات از وجود به جدايي و انفكاك اين دو تصريح دارند بااين‌حال درست برخلاف او وجود را به هر دو مرتبه نسبت مي‌دهند.

According to Ibn Arabi and his expositor, there are distinctions between two fields in the hierarchy of existence. In one field the Creator and creature are seekers of each other’s being; and the field in which the Almighty God is needless of existence. In The first arena is that of existence and the second is that of essence. In the arena of existence, the Creator is a seeker of creature, the Merciful seeks the blessed, and the Lord seeks the nurtured. Divinity, which is a sum total of truths of the Names, while at the peak of sublimation and loftiness, in demonstrating His commandments and effects, looks for belonged one, because divinity does not have any manifestation or manifestational names without existence. However, the arena of essence is needless of creature which is the arena of existence. Hence, essence is needless of existence and existence is only manifested with the help of Names which seek the appearance of their effects while essence is needless of such a need. Referring to the school of thought of Ibn Arabi and his disciple Qunavi, Mulla Sadra in his book Asfar, alludes to this point, but does not consider any fundamental difference between the existence termed as essences by philosophers and the once put under the essence by the mystics. In Avicenna’s viewpoints too the concepts of necessity and possibility are for necessity of mark of essence and manifestations. But, Imam Khomeini, like Ibn Arabi, while accepting the sublimation of the essence in relation to existence, emphasizes on the separation of the two, but contrary to Ibn Arabi attributes the essence to the two positions.