مقايسه خصوصيات محيط هاي رقابتي توده هاي سالم بلوط ايراني و توده هاي متاثر از زوال بلوط در استان ايلام

Comparison between two oak stands (healthy and affected by oak decline) in respect to characteristics of competitive environments at Ilam province

به منظور مقايسه خصوصيات محيط هاي رقابتي توده ها و درختان سالم بلوط ايراني (Quercus branti Lindl.) و توده هاي متاثر از زوال بلوط، جنگل هاي منطقه شلم در شمال استان ايلام انتخاب شد. به كمك سامانه اطلاعات جغرافيايي، منطقه مورد مطالعه به 20 واحد همگن از نظر توپوگرافيك تقسيم شد و براساس نتايج بررسي ميزان خشكيدگي درختي، پنج واحد همگن با ميزان خشكيدگي مختلف انتخاب گرديد. در هر واحد همگن منتخب شش ترانسكت 100متري پياده و در روي هر كدام پنج نقطه تصادفي به فاصله هاي 25 متر تعيين گرديد و نزديك ترين دو درخت خشكيده و سالم به نقاط تصادفي مشخص شدند. سپس فاصله نزديك ترين درختان اطراف آنها به انضمام نوع گونه، قطر تاج و ارتفاع كل آنها و درصد خشكيدگي تاج اندازه-گيري و يادداشت شد. وضعيت رقابتي درختان خشكيده و سالم در توده به وسيله شاخص كمي وابسته به فاصله (Hegyi) محاسبه شد. نتايج تجزيه واريانس (ANOVA) نشان داد كه ميزان رقابت درختي در سطح واحدهاي همگن منتخب با هم فرق دارد. همچنين نتايج آزمون تي نشان داد كه ميزان رقابت درختي پيرامون درختان خشكيده و درحال خشكيدن بيشتر از پيرامون درختان سالم يا كمترخشكيده بود. كمترين و بيشترين ميزان رقابت درختي به ترتيب در واحدهاي همگن داراي كمترين و بيشترين خشكيدگي تاجي مشاهده شد. درختان خشكيده هدف نسبت به درختان سالم تر هدف از قطر تاج كمتر، بلندي كمتر و فاصله نزديك تر به درختان مجاور برخوردار بودند. همچنين درختان مجاور درخت خشكيده هدف از تاج بزرگ تر، بلندي بيشتر و تراكم بيشتري برخوردار بودند. بنابراين مشخص شد كه ميزان رقابت درختي با انبوهي توده يا تراكم گروه هاي درختي ارتباط مستقيم دارد كه بسته به ميزان رطوبت در دسترس درختان، فشار رقابتي در نقاط مختلف توده تغيير مي كند. نتايج اين پژوهش مي تواند اهميت رقابت درختي وابسته به انبوهي توده را به عنوان يك عامل مستعدكننده مرگ و مير درختان بلوط ايراني در شرايط خشكسالي به وجود آمده اخير نشان داده و در مديريت احيايي جنگل هاي بلوط دچار خشكيدگي مفيد باشد.

This research was carried out to compare two oak (Quercus brantii) stands (healthy and affected by oak decline) in respect to characteristics of competitive environments in Shalam Forest, located at north of Ilam province of Iran. The study area was divided into 20 topographical homogeneous units, using GIS method. Considering the dieback rate at the units, five homogeneous units with different dieback rates were selected. After that, six transects (100 m. length) were allocated at each of the units and five points were laid on them at 25 m. intervals, using the systematic random statistical method. The two closest dead and alive trees to the points were identified. Finally, some characteristics of the focal trees around the two selected trees were measured and recorded, including their distance to the focal trees, species, crown diameter and total height. Competitive condition of the focal alive and dead trees in the stands was computed by Hegyi index. The data were analyzed, using ANOVA and t-test statistical methods. Results showed that there was significant difference between the homogeneous units in respect to the treeʹs competition rate. According to the t-test results, competition rate of the dry and almost dry trees was greater than that of the healthy or less dried trees. The lowest and the greatest tree competition rates were found in the homogenous units with lowest and greatest crown dieback rate, respectively. The focal dieback trees had lower crown diameter, total height and distance to the neighboring trees in comparison to the focal healthy trees, whereas the neighboring trees to the focal dieback trees had greater crown diameter, total height and density. It might be concluded that treeʹs competition rate has direct correlation with stand or tree groups density which varies, depends on available soil moisture content and competitive stress at different parts of the stand. The results of this research can highlight importance of tree competition, dependant on stand density as a predisposing factor of oak trees mortality at drought conditions, occurred at recent years and can be useful for rehabilitation management of the oak forests under dieback condition.