بررسي قابليت توسعه گونه در حال انقراض سرخدار در استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (پژوهش موردي: ذخيره گاه پونه آرام استان گلستان)

Investigation on development potential of endangered species of Taxus baccata at Golestan Province, based on GIS technology (Case study: Pooneh Aram reserve)

سرخدار از گونه هاي بومي سوزني برگ ايران و جزو گونه هاي در حال انقراض است. اين گونه در گذشته گستره وسيعي را دربر گرفته ولي هم اكنون در مناطق محدودي ديده مي شود. به دليل حمايت از اين گونه دارويي انجام بررسي هاي بيشتري از جنبه هاي پراكنش مكاني و امكان توسعه كاشت آن ضروريست. هدف از انجام اين پژوهش تطبيق خواهش هاي اكولوژيك اين گونه با خصوصيات اكولوژيك منطقه مورد پژوهش در استان گلستان به منظور مكان يابي و تعيين مناطق مستعد كاشت بوده است. بدين منظور از روش‌هاي ارزيابي چند معياره مبتني بر تحليل سلسله مراتبي استفاده شده است. طي اين فرايند ابتدا شاخص‌هاي طبيعي مورد نياز و تاثيرگذار در رشد گونه سرخدار (ارتفاع، شيب، جهت شيب، سنگ شناسي، رطوبت نسبي هوا، بارش، دما، تيپ خاك، پوشش گياهي، تراكم تاج پوشش) در قالب 10 شاخص تعيين و پس از مشخص شدن وزن آنها، سرانجام نقشه نهايي مناطق مناسب كاشت گونه سرخدار براساس مدل ارزيابي چند معياره (Multi Criteria Evaluation) تهيه گرديد. براساس يافته هاي تحقيق، در روش ارزيابي چند معياره، از كل مساحت 30554 هكتاري محدوده مورد پژوهش حدود 2482 هكتار از اراضي داراي توان بسيار خوب و 10982 هكتار داراي توان خوب و 10909 هكتار داراي توان متوسط و 6181 هكتار فاقد توان رويشگاهي جهت كاشت گونه سرخدار برآورد گرديد. با استفاده از نتايج اين تحقيق مي‌توان مناطق مستعد حضور گونه سرخدار را مشخص و در آينده نسبت به انجام برنامه اي مدون جهت تسهيل كاشت آن در مناطق جنگلي شمال اقدام كرد.

Taxus baccata is a native endangered coniferous species of Iran. Although the species had a wide range distribution in the past, but now has limited habitats. Therefore, further studies of the species spatial distribution and its possible development and extant by plantation projects, is necessary due to vital support of this medicinal species. The aim of the study was to compare the Yew’s ecological requirements with the ecological characteristics of the studied area at Golestan province in order to identify the most appropriate sites for forest plantation. For this reason, the multi-criteria evaluation (MCE) method, based on analysis of hierarchical process (AHP) was used. At first, the 10 required natural criteria which affect T. baccata’s growth, including altitude, slope gradient, slope aspect, geology, relatively air moisture, precipitation, temperature, soil type, plant cover and canopy cover density were considered and at the end after identifying their weight, final map of the area suitable for the Yew’s plantation was developed, based on the Multi Criteria Evaluation model. The results showed that from the studied total area of 30554 hectares, the classified lands for the Yew’s plantation were as follows: 2482 ha. Excellent, 10982 ha. fine, 10909 ha. moderate and 6181 ha poor. Overall, it’s easy to specify the areas suitable for Yew’s plantation as well as to develop a registered program and plan for its plantation at the Caspian forests of Iran.