ژيوشيمي و محيط تكتونيكي گرانيتوييدهاي متاآلومينوس سيرجان،كمربند ماگمايي اروميه- دختر، ايران

Geochemistry and tectonic environment of metaluminous granitoids of Sirjan, Urmia-Dokhtar magmatic belt, Iran

باتوليت تخت در سيرجان و در بخش جنوب شرقي زون ماگمايي اروميه-دختر واقع شده ‌است. اين مجموعه از لحاظ ليتولوژيكي داراي طيف تركيبي وسيعي بوده و شامل سينوگرانيت، مونزوگرانيت، گرانوديوريت، توناليت، كوارتزديوريت و گابرو مي‌باشد. اين تركيبات داراي مرز مشخصي با يكديگر بوده بطوري كه سنگ‌هاي مافيك‌تر در حواشي و در سمت داخل باتوليت، سنگ هاي اسيدي تر رخنمون يافته‌اند. تمامي واحدهاي ذكر شده از نوع نفوذي‌هاي نوع I هستند و داراي ماهيت متاآلومينوس و كالك آلكالن مي‌باشند. فراواني بلورهاي هورنبلند، بيوتيت و مگنتيت و عدم وجود مسكويت، گارنت، كورديريت و... تنوع سنگي گسترده، وجود شواهدي از آميختگي ماگمايي (حركت به سمت تشكيل گرانيتوييدهاي نوع-H) همگي با ماهيت نوع I بودن آن ها سازگار است. روند خطي عناصر كمياب در نمودارهاي هاكر و نيز روند مشابه عناصر در نمودارهاي عنكبوتي، نشان مي‌دهد كه نفوذي‌هاي مورد مطالعه داراي رابطه خويشاوندي با يكديگر بوده و از يك ماگماي مادر مشتق شده‌اند. غني‌شدگي نمونه‌هاي مورد مطالعه از عناصر LILE و LREE نسبت به عناصر HSFE و HREE نشان مي‌دهد كه اين نفوذي‌ها در يك حاشيه فعال قاره‌اي، از يك منبع گوشته‌اي غني شده شكل گرفته‌اند. هم چنين وجود ناهنجاري‌هايي منفي Nb و Ta و نيز غني‌شدگي از K، Rb، Th و Cs حاكي از يك محيط مرتبط با قوس بوده و نشانگر دخالت پوسته است. بنابراين هضم مواد پوسته‌اي در طي فرآيند شكل‌گيري آن ها دخيل بوده است. در اثر فرورانش مايل اقيانوس نيوتتيس به زير ايران مركزي، ماگماهاي بازيك مادر از يك گوشته متاسوماتيز تشكيل شده است. اين ماگماها در طي صعود به افق‌هاي بالايي پوسته، طي فرآيند هضم و تبلور تفريقي (فرآيند AFC) سبب شكل‌گيري توده‌هاي حدواسط و فلسيك گرديده‌اند. در نهايت گرانيتوييدهاي تشكيل يافته به كمك گسل هاي عميق منطقه مخصوصاً گسل چهارگنبد، نفوذ و جايگيري كرده اند.

The Takht batholith is located to Sirjan and the southeastern part of the Urmia-Dokhtar magmatic belt. This complex has wide range of composition, including syenogranite, monzogranite, granodiorite, tonalite, quartz diorite, and gabbro. These rocks have clear contact surfaces with together, so that mafic rocks in margins and acidic rocks in centre of batholith were exposed. All mentioned units are I-type and have metaluminous and calc-alkaline nature, in composition. Abundance of hornblende, biotite and magnetite, absence of muscovite, garnet, cordierite..., wide variety of rocks, existence of magma mingling evidence, all are well-matched with their I-type nature. Linear trends of trace elements in harker diagrams and also identical trends of elements in spider diagrams, are indicated that the study rocks have genetic relationship with each other and have derived from the same parental magma. Enrichment of the study samples in LILE and LREE relative to HSFE and HREE show that these intrusions may have generated in an active continental margin from an enriched mantle source. In addition, negative anomalies of Nb and Ta along with enrichment of K, Rb, Th and Cs, implies to arc-related environment, as well as, interaction of crust and assimilation of crustal material during the process of their formation. Therefore, due to the Neotethys oblique subduction beneath the central Iran, basic parental magmashas formed from a metasomatized mantle. These melts during the ascent to upper crust horizons via assimilation and fractional crystallisation (AFC process) had formed the intermediate and felsic bodies. Finally the formed granitoids have intruded by deep faults especially Chahar Gonbad fault as compression injection.