فصاحت كلام از منظر بلاغت فارسي و عربي نگاهي انتقادي به دو مقوله تنافر كلام و تتابع اضافات

بررسي دو مقوله «تنافر كلام» و«تتابع اضافات» كه از عيوب فصاحت كلام شمرده مي‌شوند، نشان مي‌دهد كه اين دو چندان كه بايد با ويژگيهاي ادب فارسي همگام نيستند و چون ديگر مسايل بلاغت فارسي برگرفته از بلاغت عربي است و معمولاً بلاغت نويسان بي‌توجه به اين مساله به ذكر مثالهاي نادرست پرداخته اند؛ مثالهايي كه نه‌تنها عيبي در آن وجود ندارد، خود مشتمل بر آرايه‌اي ادبي است كه از آن به واج آرايي يا نغمه حروف تعبير مي‌شود. در بلاغت عربي نيز اين نكته قابل ارزيابي است؛ از آنجا كه عده‌اي از ادب پژوهان پيشين به مقوله تكرار حرف، نگاه مثبتي نداشتند، بلاغت نويسان نيز معمولاً هر تكرار حرفي را نكوهش كرده و ذيل تنافر كلام مطرح كرده‌اند. تتابع اضافات هم از چنين ضعفي به دور نبوده و در بيشتر كتب بلاغي عربي با نوعي سطحي نگري همراه است. پژوهش حاضر ضمن بررسي آراي مختلف ادب پژوهان، به تحليل جايگاه اين دو موضوع در بلاغت فارسي و عربي مي‌پردازد، و بر اين باور است كه ذكر مباحثي از اين دست نيازمند ژرف‌نگري بيشتر و ضابطه‌مند شدن است تا هم در آوردن سرفصلهاي مشابه پرهيز نمود كه بعضا بي‌توجه به ويژگيهاي يك زبان است و هم از ذكر مثالهاي نادرست اجتناب كرد.